Monthly Archives: اسفند ۱۴۰۱

  • ۰

در فراق استاد دکتر محمد جعفر جعفری لنگرودی

Category : اخبار

مهربانا! چه مصلحتی در کار بود که ناگاه قلب دانشمند بی بدیل عصر که با ضربان چهار فصلش در حق و حقوق می تپید، در دیار غربت از رقص باز ایستاد؟

به یاد یار و دیار آن چنان بگریم زار
که از جهان ره و رسم سفر براندازم

 حیات استاد دکتر محمد جعفر جعفری لنگرودی پر برکت بود و الا نمی توانست، علم حقوق و فلسفه ی آن را وسعتی  به مراتب بیشتر بخشد. استاد پس از تحصیلات خود به دانشگاه می آید و در این راستا می فرماید “من از دانش استادان دانشکده (حقوق) به هر ترتیب که مقتضی بوده بهره گرفته ام، این را مخصوصا برای کسانی می گویم که به اتکا تحصیلات علوم قدیم، احساس استغنا از دانشگاه می کنند. همه چیز را همگان می دانند و همگان هنوز از مادر نزاده اند.” از این رو، کتاب ها و الفارق او فرق بسیار با دیگر کتب و ترمینولوژی های حقوقی دارد. هنگامی که راضی شیرخواره بود او از رساله دکتری خود در باب “تاثیر اراده در حقوق مدنی” دفاعی جانانه کرده  و مدرک دکترای خود را  از دانشگاه گرفته بود. دکتر محمدرضا قنبری، استاد را در کتاب “بر تارک علم” به خوبی به زبان خود و استاد، به زیبایی معرفی کرده است که نیازی به معرفی جداگانه نیست. در این کتاب، استاد از حمله تلخ روس ها به ایران به تلخی تمام نام می برد.”واقعا چه روز وحشتناکی”.

صرف نظر از حقوق، استاد، هم مانند راضی، مذهبش عاشقی بود. از این رو، جا دارد که دشمنان به علت صراحت کلام، وی را خودخواه و دوستان به دلیل علم گسترده اش در حقوق و ادبیات و فلسفه، وی را ستاره ی علوم خوانند. خدایش بیامرزد که دانشمندان حقوق را، به خاطر وسعت بی حد و حصر حقوق، حقوقخوان می خواند ولی “راضی” را “فاضل معاصر” به شمار آورده و در کتاب هایش با همین نام می ستود. دانشجویانی که به فراست و ظرافت پی به عشق راضی به استاد برده بودند، در خفا با هم نجوا می کردند که اگر می خواهید نمره ی خوبی از وی  بگیرید، نظری از دکتر جعفری لنگرودی با شعری ملیح از ایشان بر زبان برانید، تا حتی اگر به نادرستی هم به استاد نسبت داده باشید، هدیه ای زیبا نثارتان شود.

چو غمت را نتوان بافت مگر در دل شاد
ما به امید غمت خاطر شادی طلبیم

استادان امروز که  حقوق را در خدمت عدالت می دانند،  فرزندان علمی دکتر جعفری لنگرودی هستند که یاد داد: کار استاد باید در تعادل باشد و حقوق مدنی را در  فلسفه و موازنه ی معاملات بشناسد و نوشتار ادبی را در هوا های عاشقانه های حرمت مردم و رعایت عدالت  با عناصر شناخته شده به رشته ی تحریر آورد.

به راستی که فکر و اندیشه ی استاد دکتر محمد جعفر جعفری لنگرودی با عطر شعر و شاعری خوشبوتر شده بود. ساز ارغنون این شاعر پرشعور بی شک در سمفونی موسیقی شعرای قدیم و جدید آهنگ دلنشین خود را دارد. سه جلد کتاب سیمای شعر او، هم در کنار کتب وزین علمی و ترمینولوژی های حقوقی، اعتبار علمی او را با ارزش تر کرده است.  گاهی در مسابقات شعری، انوار اشعار ستاره گون استاد، نور گفته های شعرای قدیم و جدید را تحت الشعاع قرار می دهد.

 به سیمای استاد در کتاب «نیستان در ادب و منش استادان»، تصنیف راضی، چند لحظه دل هدیه کنید: 

«استاد بزرگ حقوق ایران، دکتر محمّد جعفر جعفری لنگرودی (ارغنون)، که خدایش نگاهدار باشد، تمنیّات و تمایلات شهوانی انسان را چه مؤدبّانه سروده و بیان نموده است:

بُوَد عادت  آدمی در دو چیز
از این هر دو خود را تو اندازه گیر

نخست آن که از هر طریقی که شد
کُنَد معده خویشتن، رام و سیر

چو مجموع شد خاطر آنگه شود
خریدار گندم به خرما و شیر!

الحق که بهتر از این نمی‌توان، هوس‌های انسان را در زرورق ‌های قابل بیان و در ورای گمان ارائه کرد. آفرین بر این بیان و صد آفرین بر آن ادب نهفته در دل و جان».

باز به این شعر ارغنون دانشمند که مؤدّبانه در مورد کروی بودن سینه‌های نگار سروده است، نگاه کنید که چگونه از کروی شدن سینه‌ها و تفلّک در علم هیأت استفاده کرده و آن را با آرایش هنری بسیار جالبی توصیف فرموده است:

نگار من که شکر ریزد از لب و دهنش
نموده رمز تفلّک به چاک پیرهنش

که تا به سخره بگیرد حکیم یونان را
مهی که گوی فلک را نهاده در ثخنش[1]

تا آنجا که به فقه مرتبط است، استاد چنان ماهرانه از فقه پوسیده و ناکارآمد قرون قدیم، دُرهای گرانبهایی کشف می کرد که تلالو آن می توانست چشم هر بیننده ای را خیره کند. بر خلاف ما که یقین داریم تا این فقه تلاش های مرگبار و پرخون خود در جهت تثبیت تبعیض بین مردم به نهایت قساوت نرسانده و کشور را به صورت کویر سوخته غیرقابل استفاده ای در نیاورده، دست از ادعاهای باطل خود برنداشته و از پای نخواهد نشست، استاد بر این باور بود که اگر  خوش اندیشی  پیشه کنید و اصول انسانی و فلسفه ی وجود را در نظر گیرید، می توان از این طریق نیز کاخ رفیع دانش حقوق را با زر و زیور  های زیباتر آراست.

ظلم بزرگی که دوستان به  استاد دانشمند ما می کنند، این است که او را مجتهد می خوانند، که وصله ی چندان خوشایندی به ردای عالمانه آن استوانه ی علم نیست، چون این اولین مدرکی است که وی دریافت کرده است. مجتهد حوزوی کسی است که بتواند با تلاش دریابد که خرافات یا حقایق گذشتگان چه بوده است، بدون اینکه  بخواهد یا بتواند از خودش هنری نشان دهد و راهی را برای رفع مشکلات بگشاید. هر شخص با هوش عادی که اندکی صرف و نحو  ساده عربی اصول، رجال و درایه بداند، می تواند در اندک زمان به آن دست یابد. البته، اجتهاد به طور  سنتی، در جامعه ای که ذکر و دعا غالب بر عشق و صفا و علم است، خود فی نفسه فضل است. اما اجتهاد سنتی امروزی، اگر بر مشکلات نیفراید چیزی را از دردها نمی کاهد؛ این مدرک حداکثر مانند دیپلم قدیم یا لیسانس جدید است، اگر کمتر نباشد.

از این رو، نباید از این واژه حقیر برای دانشمندان کبیر استفاده کرد. اجتهاد سنتی که در فقه است برای به تجربه کشیدن دانسته های قبلی برای رسیدن به ندانسته ها فعلی و آتی نیست، بلکه فهم دانسته های قدیمی و رکود ممتد و تعبد عابدانه بر آن است و در یک کلمه اجتهاد حوزوی امروز، مومیایی دقیق و عالمانه اجساد گذشتگان است. لفاظی کلمات گمراه کننده ای، مانند مجتهد جامع الشرایط، یا فقه پویا که هیچ چیز را برای اجتهاد و فقه سنتی اضافه نمی کند. نیز چندان مطلوب نیست. مجتهد سنتی به هر حال، برداشت خود از نظر دیگران را ارائه می کند، نه نظر شخصی خود را که در این صورت مقعده فی النار!   شرط سروری در این طرز تفکر، شباهتی به جهان متمدن ندارد.

اگر تسلیم محض خر شوی تو
تعبد کرده کور و کر شوی تو

سواری گر دهی بر ناکس و کس
چو نور دیده و سرور شوی تو

و در این باب، باید دانست که هیچ کس بر تارک علم ننشسته و نخواهد نشست، مگر اینکه حرمت علم را به خرافات یا واقعیات رایج گذشته نزول اجلال دهند.

اجتهاد به معنای افکار و اندیشه های تعقلی شخصی و ارائه تزهای جدید و انساندوستانه با در نظر گرفتن خرد جمعی، که ربطی به اجتهاد سنتی ندارد، امری بسیار پسندیده است. عقلانیت، نگاه به آینده، جامعیت و عدالت خواهی نیز با سختی تمام از کوره راه این نوع تلاش و اجتهاد می گذرد. اگر از اینگونه اجتهاد عدل تولید شود، ناگفته پیداست که یک لحظه آن برتر از صد سال عبادت خواهد بود.

استاد بر این باور بود که نباید در تاریخ ماند، بلکه باید به آینده چشم داشت.  حقوقدانان نیز معتقدند: ابتنای علوم انسانی بر مبانی تاریخی را نباید دست کم گرفت، چون هر گمراهی که می آید، قصد تخریب همه بناهای قدیم را دارد تا به زعم خویش بنایی نو سازد که از طراحی فونداسیون آن هم عاجز است. وای خدای من! یادم رفت که استاد رفته است!! ولی نه! هرگز او نرفته و نخواهد رفت، چون به زبان کتاب ها و اشعار سرودۀ خویش خویش سخن می گوید.

زیر بارند درختان که تعلّق دارند
ای خوش آن سرو که از بار غم آزاد آمد

نیازی به کالبد شکافی در مورد علت عروج استاد نیست، طبع شاعر پسندم می گوید او در اقیانوس حقوق حواسش به جایگاه مردم پرت شده بود که ناگاه در آبهای شفاف غزل های عاشقانه غرق شد و از همان جا به آسمان ها رفت.

مهراب داراب پور
دهم اسفندماه 1401


[1] ثخن= برآمدگی، ضخامت، حجم و قطر و برآمدگی زیر پیراهن


  • ۰

مسئله‌یابی حقوقی در ناآرامی‌های ۱۴۰۱ ایران، (1401)، فصلنامه علمی تخصصی دانشنامه‌های حقوقی

نویسندگان

1 استاد بازنشسته دانشگاه تهران و سردبیر نشریه دانشنامه‌های حقوقی
2 استاد دانشگاه شهید بهشتی و استاد کرسی خارج فقه و اصول حوزه علمیه
3 قاضی پیشین دیوانعالی کشور و رییس پژوهشکده حقوق و قانون ایران (نویسنده مسئول)
4 قاضی دادگستری
5 استاد دانشگاه شهید بهشتی
6 عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال
7 قاضی بازنشسته دیوان عالی کشور
8 استاد دانشگاه تهران و وزیر اسبق دادگستری
9 قاضـی بازنشسته دیوان عالی کشور
10 استادیار دانشگاه سیستان و بلوچستان

11 وکیل دادگستری و مدرس دانشگاه
12 قاضی بازنشسته دادگاه عالی انتظامی قضات و وزیر سابق دادگستری
13 دانشیار دانشگاه تهران
14 استادیار دانشگاه علامه طباطبایی
15 قاضی بازنشسته قوه قضاییه
16 قاضی بازنشسته دیـوان عالی کشور
17 دانشیار دانشگاه تربیت مدرس
18 قاضی بازنشسته دیوان عـالی کشور
19 وکیل دادگستری
20 استاد دانشگاه تهران

21 دانشیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد
22 استادیار دانشگاه علامـه طباطبایی
23 استاد دانشگاه تربیت مدرس
24 استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد
25 دانشیار دانشگاه رازی
26 قاضی بازنشسته دیوان عالی کشـور
27 استاد دانشگاه شـهید بهشتی
28 استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج
29 استاد دانشگاه تهـران
30 دانشیار دانشگاه علامه طباطبایی

31 استاد دانشگاه علامه طباطبایی
32 استادیار دانشگاه تهران
33 قاضی بازنشسته دیوان عالی کـشور
34 عضو هیئت علمی بازنشسته دانشگاه شهید بهشتی
35 دانشیار دانشگاه شهید بهشتی
36 قاضی بازنشسته دیوان عالی کشور و رییس پیشین دانشگاه علوم قضایی
37 دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد
38 دانشیار دانشگاه پیام نور
39 قاضـی بازنشسته دیـوان عالی کشور
40 دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد

41 دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
42 دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران
43 استادیار دانـشگاه علامه طباطبایی
44 عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
45 عضو هیئت علمی پژوهشکده حقوق و قانون ایران
46 قاضی بازنشسته دادگستری
47 استاد دانشـگاه تهران
48 دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات
49 دانشـیار دانشگاه تهران
50 استادیار دانشگاه آزاد اسلامی

51 دانشیار دانشگاه علامه طباطبایـی
52 دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال
53 قاضـی بازنشسته دیوان عـالی کشور
54 قاضی پیشین دادسرای انتظامی قضات و عضو هیئت علمی پژوهشکده حقوق و قانون ایران
55 قاضی دادگاه تجدیدنظر
56 قاضی پیشین دادسرای انتظامی قضات

 10.22034/LAW.2023.702162

چکیده

چکیده
پژوهش‌های مسئله‌یاب[1] به‌دنبال شناسایی سؤال‌ها[2] و مسئله‌هایی[3] است که پیرامون یک‌موضوع سازمانی یا رخداد اجتماعی قابل طرح و بررسی است. این مقاله به‌عنوان یک پژوهش مسئله‌یاب به دنبال کشف و شناسایی سؤال‌ها و مسئله‌های حقوقی در ارتباط با ناآرامی‌های ۱۴۰۱ ایران است. شناسایی و تعریف این مسئله‌ها و سؤال‌ها زمینه مساعدی را فراهم می‌کند که پژوهشگران حقوقی در قالب‌مقاله، پایان‌نامه، کرسی علمی و حتی رساله علمی به پژوهش در ابعاد حقوقی ناآرامی‌های ۱۴۰۱ ایران بپردازند. علاوه بر این، نتایج این تحقیق می‌تواند برای سیاست‌گذاران، برنامه‌ریزان، قانون‌گذاران نیز قابل استفاده و راهگشا باشد. ویژگی مسئله‌یاب بودن این پژوهش موجب شده که این مقاله با مشارکت 80 نفر از صاحب‌نظران حقوق و قضاوت ایران تهیه شود که از این تعداد، 56 نفر از آنها با درج نامشان نیز -به‌عنوان نویسنده همکار- موافقت کردندو به این ترتیب شاخص «نویسندگان پرشمار» در مقاله‌های حقوقی نیز رکورد جدیدی به جای می‌گذارد. ابزار و روش جمع‌آوری اطلاعات در این پژوهش با دو شیوه کتابخانه‌ای و میدانی بوده و تحلیل اطلاعات مزبور به روش «تحلیل محتوا» انجام شده است. در این پژوهش صدها سؤال یا مسئله حقوقی شناسایی شده که مستقیماً قابلیت انجام پژوهش را دارد.
کلیدواژه‌ها: ناآرامی، اعتراض‌های1401، مسئله‌یابی، آشوب‌های خیابانی، چالش‌های حقوقی، حق اعتراض.
[1]. problem finding
[2]. Questions
[3]. Problems

کلیدواژه‌ها

فصلنامه علمی تخصصی دانشنامه‌های حقوقی 1401

کجای سایت هستم:

جستجو:

سوالات متداول

بهترین راه برای خرید کتاب، مراجعه به سایت انتشاراتی است که آن کتاب را چاپ کرده است. از طریق خرید آنلاین می توان هم در وقت و هم در هزینه صرفه جویی کرد.
فقط روز های زوج ساعت 4 تا 7 با هماهنگی قبلی
تهران، خیابان ظفر، خیابان آرش شرقی، نبش خیابان عمرانی، پلاک 61، ساختمان آرش، طبقه دوم، واحد 4. تماس: 22220230

دسته ها:

آخرین مطالب نوشته شده:

یک بیت شعر

کرا بجای شما در جهان توانم دید
چرا که نیست مرا هیچکس بجای شما
«خواجوی کرمانی»

صفحات با بیشترین بازدید: