Monthly Archives: آذر ۱۴۰۰

  • ۰

بایسته های حقوق سازمان تجارت جهانی

مولفین:
پیتر ون دن بوش / دنیس پرووست

مترجم:
دکتر محمدرضا حاذقی اقدم


مشخصات اثر

شابک: 978-622-6187-96-1
ناشر: انتشارات گنج دانش
نویسندگان: پیتر ون دن بوش – دنیس پرووست / مترجم: محمدرضا حاذقی اقدم
چاپ: اول
سال چاپ: 1400
موضوع: حقوق تجارت بین الملل


فهرست

مقدمه
اختصارات
جدول پرونده ها
فصل اول: تجارت بین الملل و حقوق سازمان تجارت جهانی
1.1 . نیاز به قواعد بین المللی در تجارت بین الملل
1.2 . حقوق تجارت بین الملل: موافقتنامه های دوجانبه، منطقهای و چندجانبه
1.3 . حقوق سازمان تجارت جهانی
1.4 . منابع حقوق سازمان تجارت جهانی
1.5 . حقوق سازمان تجارت جهانی در بستر آن
1.5.1 . حقوق سازمان تجارت جهانی و حقوق بین الملل
1.5.2 . حقوق سازمان تجارت جهانی در نظم حقوقی اروپا و حقوق ملی
مطالعه بیشتر
فصل دوم: قواعد عدم تبعیض
2.1 . ممنوعیت تبعیض
2.2 . تعهد به رفتار مطابق با اصل دولت کامله الوداد در رابطه با تجارت کالاها
2.2.1 . اقدامات تحت پوشش بند 1 ماده 1 گات 1994
2.2.2 . مزیت
2.2.3 . محصولات مشابه
2.2.4 . به فوریت و بدون قید و شرط
2.2.5 . یک تعهد با استثنائات بسیار
2.3 . تعهد به رفتار مطابق با اصل دولت کامله الوداد در رابطه با تجارت خدمات
2.3.1 . اقدامات تحت پوشش بند 1 ماده 2 گتس
2.3.2 . ارائه دهندگان مشابه خدمات « و » خدمات مشابه
2.3.3 . رفتار نه کمتر مطلوبتر
2.4 . تعهد به رفتار ملی در رابطه با تجارت کالاها
2.4.1 . جمله نخست بند 2 ماده 3
2.4.1.1 . مالیاتهای داخلی
2.4.1.2 . محصولات مشابه
2.4.1.3 . مالیات به میزانی بیشتر
2.4.2 . جمله دوم بند 2 ماده 3
2.4.2.1 . مالیاتهای داخلی
2.4.2.2 . محصولات مستقیماً رقابتی یا قابل جایگزینی
2.4.2.3 . عدم وضع مالیات به صورت یکسان
2.4.2.4 . به منظور حفاظت از تولید داخلی
2.4.3 . بند 4 ماده 3
2.4.3.1 . قوانین، مقررات و الزامات
2.4.3.2 . محصولات مشابه
2.4.3.3 . رفتار نه کمتر مطلوبتر
2.5 . تعهد به رفتار ملی در خصوص تجارت خدمات
2.5.1 . تعهد به رفتار ملی
2.5.2 . اقدام اتخاذی از سوی عضو سازمان تجارت جهانی که بر تجارت خدمات اثر میگذارد
2.5.3 . ارائه دهندگان مشابه خدمات « یا » خدمات مشابه
2.5.4 . رفتار نه کمتر مطلوبتر
مطالعه بیشتر
فصل سوم: قواعد ناظر به دسترسی به بازار
3.2.1 . مذاکرات تعرف های
3.2.2 . امتیازات تعرف های
3.2.3 . وضع تعرفه های گمرکی
3.2.3.1 . طبقه بندی گمرکی
3.2.3.2 . ارزش گمرکی
3.2.3.3 . قواعد مبدأ
3.2.4 . دیگر عوارض و هزینه ها
3.3 . تعرفه و هزینه صادرات
3.4 . محدودیت مقداری در تجارت کالاها
3.4.1 . اعمال غیر تبعیض آمیز
3.4.2 . فرایندهای صدور مجوز واردات
3.5 . دیگر موانع غیرتعرفه ای بر تجارت کالاها
3.5.1 . عدم شفافیت
3.5.2 . اعمال غیرمنصفانه و خودسرانه قوانین و مقررات تجاری ملی
3.5.3 . تشریفات و فرایندهای گمرکی
3.5.4 . قوانین ناظر بر خریدهای دولتی
3.5.5 . دیگر اقدامات یا فعالیتها
3.6 . موانع دسترسی به بازار در حوزه تجارت خدمات
3.7 . دیگر موانع بر سر راه تجارت خدمات
مطالعه بیشتر
فصل چهارم: آزادسازی تجارت و دیگر ارزشها و منافع اجتماعی
4.1 . مقدمه
4.2 . استثنائات عمومی ذیل ماده 20 موافقتنامه گات 1994
4.2.1 ماده )الف( 20 موافقتنامه گات 1994
4.2.2 . ماده )ب( 20 موافقتنامه گات 1994
4.2.3 . ماده )ت( 20 موافقتنامه گات 1994
4.2.4 . ماده )چ( 20 موافقتنامه گات 1994
4.2.5 . دیگر بندهای ماده 20 موافقتنامه گات 1994
4.2.6 . صدر ماده 20 موافقتنامه گات 1994
4.3 . استثنائات عمومی ذیل ماده 14 موافقتنامه گتس
4.3.1 . ماده (الف) 14 گتس
4.3.2 . ماده (پ) 14 گتس
4.3.3 . دیگر بندهای ماده 14 گتس
4.3.4 . صدر ماده 14 گتس
4.4 . استثنائات راجع به امنیت ملی و بین المللی
4.5 . اقدامات راجع به حفاظت
4.5.1 . الزامات ماهوی
4.5.1.1 . افزایش واردات
4.5.1.2 . صدمه جدی
4.5.1.3 . سببیت
4.5.2 . الزامات فرایندی
4.5.3 . ویژگیهای اقدامات حفاظتی
4.5.3.1 . بازه زمانی اعمال اقدام حفاظتی
4.5.3.2 . گستره اقدام حفاظتی
4.5.3.3 . عدم تبعیض
4.5.3.4 . جبران خسارت
4.5.3.5 . اقدامات حفاظتی موقت
4.5.4 . اقدامات حفاظتی ویژه
4.6 . استثنائات راجع به اقدامات ناظر به موازنه پرداخت ها
4.7 . استثنائات راجع به موافقتنامه های تجاری منطقه ای
4.7.1 . موافقتنامه های تجاری منطقه ای راجع به تجارت کالا
4.7.2 . موافقتنامه های تجاری منطقه ای راجع به تجارت خدمات
4.7.3 . بازبینی مطابقت با استثنائات راجع به موافقتنامه های تجاری منطقه ای
4.8 . استثنائات راجع به توسعه اقتصادی
مطالعه بیشتر
فصل پنجم: مقررات راجع به تجارت غیرمنصفانه
5.1 . مقدمه
5.2 . مقررات راجع به قیمت شکنی
5.2.1 . قیمت شکنی
5.2.2 . صدمه اساسی یا تهدید به آن
5.2.3 . رابطه سببیت
5.2.4 . ارزیابیهای ضدقیمت شکنی
5.2.5 اعمال اقدامات ضدقیمت شکنی
5.2.6 . رفتار خاص و متفاوت نسبت به کشورهای عضو درحال توسعه
5.2.7 . استاندارد بازبینی
5.3 . قواعد راجع به یارانه
1 . 3 . 5 . یارانه های تحت پوشش موافقتنامه راجع به یارانه ها و اقدامات جبرانی
5.3.2 . یارانه های ممنوع
3 . 3 . 5 . یارانه های قابل تعقیب
4 . 3 . 5 . یارانه های غیرقابل تعقیب
5 . 3 . 5 . اقدامات جبرانی
6 . 3 . 5 . رفتار خاص و متفاوت با کشورهای درحال توسعه
7 . 3 . 5 . یارانه های کشاورزی
مطالعه بیشتر
فصل ششم: قواعد ناظر بر هماهنگسازی مقررات ملی
1 . 6 . اشاره
2 . 6 . موافقتنامه موانع فنی فرا راه تجارت (تیبیتی)
1 . 2 . 6 . گستره اعمال
2 . 2 . 6 . تعهدات ماهوی
6.2.3 . مقررات سازمانی و فرآیندی
6.3. موافقتنامه بهداشتی و بهداشت گیاهی
6.3.1 . گستره اعمال
6.3.2 . تعهدات و الزامات
6.3.3 . مقررات سازمانی و فرآیندی
6.4 . موافقتنامه جنبه های تجاری حقوق مالکیت فکری
6.4.1 . گستره شمول
6.4.2 اصول بنیادین و مقررات عمومی
6.4.3 . تعهدات خاص
6.4.4 . استثنائات
6.4.5 . اجرای حقوق مالکیت فکری
6.4.6 . مقررات سازمانی و فرآیندی
مطالعه بیشتر
فصل هفتم: جنبه های سازمانی سازمان تجارت جهانی
7.1 . مقدمه
7.2 . اهداف
7.3 . کارکردها
7.3.1 . تسهیل اجرای موافقتنامه های سازمان تجارت جهانی
7.3.2 . مذاکرات
7.3.3 . حل و فصل اختلافات
7.3.4 . بازبینی سیاست های تجاری
7.3.5 . همکاری با دیگر سازمان ها
7.3.6 . ارائه معاضدت فنی به کشورهای درحال توسعه
7.4 . ساختار سازمانی
7.5 . عضویت
7.5.1 . عضویت فعلی
7.5.2 . الحاق
7.5.3 . تعهدات و حقوق ناشی از عضویت
7.6 . فرآیندهای تصمیم گیری
7.7 . وضعیت و بودجه
مطالعه بیشتر
فصل هشتم: نظام حل و فصل اختلافات سازمان تجارت جهانی
8.1 . مقدمه
2 . 8 . هدف و غایت
8.3 . صلاحیت
8.4 . دسترسی
8.5 . ارکان حل و فصل اختلافات
8.5.1 . رکن حل و فصل اختلافات
8.5.2 . هیئت های حلوفصل اختلاف
8.5.3 . رکن تجدیدنظر
8.6 . ترتیبات فرآیندی
8.6.1 . مشورت
8.6.2 . فرآیند رسیدگی هیئت حل و فصل اختلاف
8.6.3 . بررسی استینافی – تجدیدنظر
8.6.4 . اجرا کردن و به موقع اجرا گذاشتن
8.7 . ویژگیهای کلیدی فرآیندهای رسیدگی
8.7.1 . چهارچوب های زمانی دقیق
8.7.2 . محرمانگی
8.7.3 . بار اثبات
8.8 . کشورهای درحال توسعه و حل و فصل اختلافات
مطالعه بیشتر
منابع برخط
خلاصه ای از اخبار هفتگی تجارت بریجز
سیستم هماهنگ شده نامگذاری سازمان جهانی گمرک
سامانه یکپارچه اطلاعات تجاری کالاها
سامانه یکپارچه اطلاعات تجاری خدمات
وبلاگ حقوق و سیاست بین الملل اقتصادی
سیستم اطلاعات موافقتنامه های تجاری منطقه ای
جداول امتیازات اعضاء سازمان تجارت جهانی
جداول تعهدات خاص اعضاء سازمان تجارت جهانی
پایگاه داده تاریک اتحادیه اروپا
ابزار برخط تحلیل تعرفهای (تائو)
ابزار بارگیری (دانلود) تعرفه
ورلد ترید لا. نت
نمایه تحلیلی سازمان تجارت جهانی: راهنمایی بر حقوق و رویه سازمان تجارت جهانی
نمایه تحلیلی مکمل سازمان تجارت جهانی: پوشش دهنده تحولات نو در حقوق و رویه سازمان تجارت
جهانی
آموزش از راه دور سازمان تجارت جهانی
پایگاه داده آمارهای سازمان تجارت جهانی



دیباچه دکتر مهراب داراب پور

حقوق با مسمای تجارت بین الملل، حقوق مرتبط با تنظیم بازار جهانی است که در سازمان تجارت جهانی نمودِ اصلی پیدا کرده است. از 164 عضو 159 کشور دنیا در گردش این سازمان دخیلند.24 کشور به دنبال الحاق می باشند. ده کشور از اعضای سازمان ملل تمایلی به پیوستن به این سازمان نشان نداده اند که آنقدر اقتصاد ناچیزی دارند که قابل ذکر نیستند و البته کل مساحت و جمعیت آن ها نیز به 65 درصد سرزمین و مردم ایران نمی رسد. پایه و مبنای این سازمان به موافقت 1948 عمومی تعرفه و تجارت بر می گردد. تا زمان اجرایی شدن موافقت‌نامه سازمان تجارت جهانی در ژانویه 1995 میلادی، که علاوه بر تجارت کالا، به تجارت خدمات (از جمله خدمات حمل و نقل دریایی، گردشگری و مسافرت) و مالکیت فکری هم التفات نمود، حقوق تجارت بین‌الملل چندان نمودِ چشمگیری نداشت. پیش از این سال نیز حقوق تجارت بین‌الملل کم‌تر مورد توجه محافل دانشگاهی قرار می‌گرفت و تنها اندکی از فعالان حقوقی در این زمینه به آن رغبت نشان می‌دادند. اکنون تمایل به این حوزه از حقوق به طرز قابل‌توجهی افزایش یافته و دانشجویان، محققان و به ویژه دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی نسبت به اهمیت این حوزه حقوقی واقف شده اند. آنچه حقوقدانان در مورد حقوق تجارت بین الملل نوشته و می نویسند در واقع حقوق بازرگانی بین المللی است و تشابه اسمی موجب شده است که این حقوق نیز به حقوق تجارت بین الملل شهرت یابد و نویسندگان در مورد مبانی و اصول و مبانی آن کتاب ها به رشته تحریر در آورند. حقوق تجارت بین‌الملل به معنای واقعی آن، در ایران نیز با مطرح‌شدن تقاضای عضویت این کشور در سازمان تجارت جهانی؛ اهمیت ویژه‌ای پیدا نمود؛ به‌طوری‌که امروزه در دانشکده‌های حقوق مباحث مربوط به حقوق تجارت بین‌الملل در قالب حقوق سازمان تجارت جهانی به یکی از دروس اصلی رشته حقوق تجارت و سرمایه‌گذاری بین‌المللی و سایر رشته های مرتبط تبدیل شده است.
سازمان تجارت جهانی، بستری است که قواعد مربوط به تجارت بین‌الملل در بطن آن شکل می‌گیرند و حقوق و تعهداتی را برای اعضاء ایجاد می‌کنند که در نهایت اثرگذاری مستقیم بر سایر بازیگران این عرصه دارد. یک کشور یا در جامعه جهانی و تجارت آن حضور دارد و یا محدود و محصور است. بدون حضور در جامعه جهانی تجارت بین المللی مفهوم برای آن کشور شایسته ای ندارد. مثلاً، اگر ایران، قطعات مورد نیاز دستگاه های فنی یا الکترونیکی به قیمت یک دهم بازارجهانی هم تهیه و عرضه کند، بدون حضور در بازار و اعتماد بین المللی، خریدارانی برای محصول خود، جهت مشارکتدر تولیداتی که چند کشور به طور مشترک تولید می کنند، نخواهد یافت، چون به صرف خوف تحریم (نه خود تحریم) اشخاصی که در تجارت فعالیت دارند، حاضر نخواهد شد که محصولات خود را وابسته به یک قطعه از تولیدات ایران نمایند که معلوم نیست تحریم احتمالی چه بر سر صادرات و واردات آن وارد خواهد آورد. عدم اطمینان در تجارت موجب می شود که کالای تولیدی ایران که به فرض ده برابر هم ارزان تر تهیه می شود، فاقد هر گونه ارزش و بهره برداری باشد. هنگامی که کشوری دسترسی به بازار کالا و خدمات نداشته یا موانع عدیده برای دسترسی (مثل تعرفه ها و تغییر مقررات) آن کشور موجود باشد، یعنی مقتضی مفقود و موانع موجود باشد، بدترین حالت برای تجارت آن کشور رخ می دهد که توصیف آن به کلمات نمی گنجد. ایران به جای تعقل به الحاق به سازمان تجارت بین المللی، از سال 1374 به استجازت از این و آن رو آورده و با سیاست های مغایر با تجارت بین الملل عملاً راه منافع اقتصادی خود را، اگر نه مسدود، حداقل ناهموار کرده است.
باغستان تجارت نیاز به ثبات و آرامش و معقولیت سیاسی دارد. حقوق تجارت بین‌الملل است، از این منظر حائز اهمیت است که قواعد آن، روابط بازرگانی بین‌المللی را نه به‌طور مستقیم، بلکه به‌طور غیرمستقیم و از گذر تعهدات دولت‌های متبوع آنان متأثر می‌سازد. تجارت بین المللی مثل اقتصاد کلان است و حقوق بازرگانی بین المللی به اقتصاد خرد شباهت دارد. پس، طبیعی است که آشنایی با ساختار، قواعد ماهوی مقرر در موافقت‌نامه‌های تجاری و نظام حل‌وفصل اختلاف چنین سازمانی برای درک تأثیرات آن بر بازرگانی بین المللی و حتی معاملات داخلی از اهمیت ویژه ای برخوردار باشد.
هرچند در حال حاضر فضای بین‌المللی و حقوقی کشور به دلیل عقب‌ماندگی و مشکلات ناشی از سیاست های نادرست بین‌المللی، قابلیت ورود به سازمان تجارت جهانی و مشارکت در تجارت بین‌الملل و به طور طبیعی در بازرگانی بین‌المللی را ندارد، اما مطالب این کتاب، که به زیبایی توسط جناب دکتر محمد رضا حاذقی اقدم به فارسی روان برگردانده شده است، می‌تواند بارقۀ امیدی در فکر اندیشمندان و نخبگان ایجاد کند تا گام‌های استوارتری به سمت ورود به چنین ترتیباتی برداشته شود. بی تردید حضور کارا و ثمربخش در بسیار از ترتیبات منطقه‌ای تجاری، بدون درک مبانی حقوقی سازمان تجارت جهانی چندان آسان نیست. چه آن‌که ترتیبات منطقه‌ای نمونه‌ای کوچک از ساختاری است که سازمان تجارت جهانی آن را بنا کرده و الگویی برای منطقه های خاص (نظیر سازمان اقتصادی شانکهای و حتی اتحادیه عرب) شده است.
کتاب حاضر، که هنرمندی جناب دکتر حاذقی اقدم در ترجمۀ آن نمودار است، به عنوان یک کتاب مرجع، دربردارنده حقوق سازمانی و ماهوی سازمان تجارت جهانی است. این کتاب از این جهت اهمیت دارد که نکات عمده و کلیدی سازمان را که هزاران کتاب و مقاله در مورد آن نوشته شده و حتی مرور قواعد و مقررات آن هم از عمر یک انسان فراتر می رود، در کتابی مختصر و مفیدجمع شده است. فصل نخست کتاب، ضمن بیان منابع اصلی حقوق سازمان تجارت جهانی، به جهانی شدن اقتصاد و تجارت بین‌الملل و نیاز به حقوق سازمان تجارت جهانی و الهام‌بخش بودن آن می پردازد. دومین فصل به بررسی اصول بنیادین سازمان تجارت جهانی در رابطه با عدم تبعیض، شامل تعهد به رفتار مطابق با اصل دولت کامله‌الوداد و تعهد به رفتار ملی که نسبت به تجارت کالا و خدمات اعمال می‌گردند، اختصاص داده شده است. در فصل بعدی به مسائل مربوط به دسترسی به بازار کالاها، خدمات و ارائه‌کنندگان خدمات اشاره شده و قواعد سازمان تجارت جهانی در رابطه با موانع تعرفه‌ای و غیرتعرفه‌ای بر سر راه کالاها و نیز موانع دسترسی به بازار تجارت خدمات را تشریح می‌کند. آن گاه در فصل چهارم به تعارض اجتناب‌ناپذیر میان آزادسازی تجاری و ارزش‌ها و منافع اجتماعی پرداخته شده است. در این راستا سازمان تجارت جهانی به اعضاء اجازه می‌دهد، تا حدود مناسبی، از قواعد اولیه عدول کرده و به ارزش‌ها و منافع اجتماعی بر آزادسازی تجاری رجحان دهند. در فصل بعد در خصوص تجارت غیرمنصفانه، خاصه قواعد ناظر بر قیمت‌شکنی و تجارت متأثر از یارانه ها، مسایل مفیدی مطرح شده است. در فصل ششم به طور مختصر قواعد ناظر بر هماهنگ‌سازی مقررات ملی در خصوص مقررات فنی و بهداشتی بررسی شده و در ادامۀ آن سازمان تجارت جهانی را به عنوان اصلی‌ترین سازمان بین دولی تجارت بین‌الملل مطمح نظر قرار داده و منشأ، اهداف، کارکردها، عضویت، ساختار سازمانی و فرآیند تصمیم‌گیری آن را تشریح کرده است. در نهایت، فصل هشتم به بررسی نظام منحصربه‌فرد حل‌وفصل اختلافات سازمان تجارت جهانی اختصاص داده شده و اصول و سازمان و رویه‌های نظام مزبور مورد بررسی قرار گرفتهاست به طوری که موجز تر از این مخل مقصود شمرده می شود.
از ویژگی‌های بارز این کتاب می‌توان به بررسی روشن مقررات موافقت‌نامه‌های سازمان تجارت جهانی، استناد به رویه قضایی هیئت‌های حل‌وفصل اختلاف و رکن تجدیدنظر جهت تفهیم کامل مطالب، همچنین استفاده از مثال‌های کاربردی در راستای وضوح بخشیدن به برخی از مسائل غامض موجود در میان مباحث و نیز توجه به اسناد رسمی منتسب به سازمان تجارت جهانی اشاره کرد. این کتاب، با تشریح و تبیین موجز و مفید نکات اصلی موافقت‌نامه‌های سازمان تجارت جهانی، می‌تواند تبدیل به یک دائره‌المعارف کاربردی در رابطه با حقوق سازمان تجارت جهانی شود. کتاب حاضر با توجه به غنای مطالب آن این قابلیت را دارد که به عنوان منبع اصلی برای دانشجویان، پژوهشگران، متولیان و مسئولان، قانون‌گذاران و علاقه‌مندان به این حوزه از حقوق شمرده شود تا درک نسبتاً کاملی نسبت به حقوق سازمان تجارت جهانی به عنوان اصلی‌ترین سازمان تجاری چندجانبه که آثار آن در اقتصاد بین‌الملل غیرقابل‌اجتناب است، داشته باشند.
در دروس میان رشته‌ ای، این کتاب از منابع اصیل و مفید است که بی‌تردید امکان دارد، به عنوان منبع مطلوب و سکویی برای تحقیقات بیشتر و مطالعه حقوقی در مسائل مقررات سازمان تجارت جهانی شود و مورد استفاده بدوی برای پژوهندگان این عرصه قرار گیرد. بی‌شک، نشر این کتاب به پربارتر شدن ادبیات حقوقی کشور در حوزه حقوق تجارت بین‌الملل و به ویژه حقوق سازمان تجارت جهانی، یاری می رساند و رویداد مبارکی در راستای ترویج دانش و بهبود شناخت محافل دانشگاهی از حقوق سازمان تجارت جهانی است.
جای خالی آموزش در حوزه حقوق سازمان تجارت جهانی برای سالیان متمادی در نظام آموزشِ حقوقی کشور احساس می‌شده است. ایران کشوری است که با توجه به ظرفیت بالقوه اقتصادی بالای خود، توانایی حضور در ترتیبات تجاری بین‌المللی همچون سازمان تجارت جهانی و ترتیبات منطقه‌ای و میان منطقه‌ای را دارد. چنین کشوری باید از سال‌ها پیش صاحب جایگاهی ویژه برای مسائل حقوقی تجاری بین‌المللی می‌بود. با تأسیس رشته‌هایی همچون حقوق تجارت و سرمایه‌گذاری بین‌المللی، حقوق اقتصادی و حقوق مالکیت فکری در دوره‌های عالی آموزشی دانشگاهی تا حدی این حوزه از حقوق نیز مورد توجه قرار گرفته و البته غبطۀ بسیاری از حقوقدانان، بلکه نگرانی بهره نبردن از مواهب آن را بر انگیخته است.
افتخار همراهی با جناب دکتر محمدرضا حاذقی اقدم که به زودی از رسالۀ خود دفاع خواهد کرد، به دوره کارشناسی ارشد حقوق تجارت بین‌الملل دانشگاه شهید بهشتی برمی‌گردد. ایشان محقق و تلاشگر دوست داشتنی است که از جهات مختلف از سایرین ممتاز بوده است و به طور طبیعی باز هم ساعی در حوزه حقوق تجارت بین‌الملل خواهد بود. این آذری خوش ذوق و حاذق، که در زمرۀ افرادی است که گوی سبقت را از بسیاری از فارسی زبانان ربوده، ضمن مطالعه و تحقیق در حوزه حقوق سازمان تجارت جهانی و حضور در مسابقات خاص مربوط به حقوق سازمان تجارت جهانی (موسوم به موت کورت پروفسور جان اَچ جکسون)، به دلیل تسلط بر زبان انگلیسی و فهم دقیق مباحث حقوقی سازمان تجارت جهانی، به خوبی و شایستگی این کتاب مفید را به فارسی برگردانده و در اختیار جامعه حقوقی کشور قرار داده‌است. سعی این عزیز مشکور و تلاش بی وقفۀ وی مأجور باد .
مهراب داراب پور سوم خرداد 1400


  • ۰

نیستان در ادب و منش استادان

Category : کتاب ها

تصنیف:
دکتر مهراب داراب پور

متخلّص به «راضی»


نیستان در ادب و مَنِش استادان

دکتر مهراب داراب پور (راضی شیرازی)
ناشر:انتشارات مجد
چاپ:نخست، 1400
تعداد:500 نسخه
شابک:978-622-225-680-7


تقدیم به:

مردم شریف  و عزیز ایران


معرفی نیستان

نیستان کتابی دلنشین، در بیانِ منشِ شیرینبرخی استادان مشهور و نازنین ایران زمین است. این کتاب ادبی و اخلاقی به سبک نوشته‌های مسجّع، در آداب زندگانی و حقوق انسانی، نگارش‌یافته که در آن داستان‌های واقعی با نثر نمکین از منش استادان مصنّف‌ آمده ‌است. اشعار شورانگیز و خوش‌تراشِ بر گرفته از بیش از 230 شاعر‌‌خوشنامِ فارسی زبان، با بیش از 1200 بیت نغز و دلکش، آرام بخش جان انسان است که‌ همگان، به‌ویژه عارفان و عاشقان، حقوق بانان و ادیبان مهربان، را به میدان سرور و شادی می‌کشاند. خالق این اثر، که بیش از 280 بیت نیستان از اوست، از طریق بیان ادبیِ منش و اخلاق استادان و معلّمان با تجربۀ دانشگاه‌ها، در جهت رفع ملالت و دعوت به مرجعیّت خردِ جمعی و سازمانیِ متفکّرین، عقلا و آزاداندیشان در قالب قانون، قدم‌های فرح انگیز متینی بر داشته است.

همگونی مقدمّه‌ها و نتایج هر فصل و هارمونی مطالب آن‌ها، خواننده را به طرف عشق آفرینی، حتّی در مراسم عزا، سوق می‌دهد. با اندک حوصله، می‌توان شمایل آرام بخش و خنده‌های ملیح استادان شیرین سخن را در قلب آهنگین نیستان مشاهده کرد. در نیستان، اخلاق، آداب و صفات نیکوی استادان، برای رساندن افراد و جامعه به شادی ترویج می‌شود تا آسایش را ارج نهد و آرامش را برای تک تک افراد جامعه به ارمغان آورد. نویسنده، که در بسیاری از موارد با معمّا و رمز سخن می‌راند، در شروع نیستان با فصل «حقوق پاره‌ای از آتش دل» شوری به پا می‌کند تا در فصول بعد « ژاله شادی بر مژگان زیبایی» نشاند، در آسمان عشق به صفای دل برسد، به  سوی «ماه آسمان ادب» پرواز ‌کند و «دُرد مستی فزای اجتهاد» به خورد پژوهشگران دهد.  در قسمت‌های دیگر نیستان، مصنّف با «ایهام عدالت به بارگاه تجارت» می‌رود و در «رؤیای پایان حیات زدایی در سیاست جزایی» آرزوی حفظ جان، مال و آبروی مردم، بدون تمایز بین دین و بینش آنها را پرورش می‌دهد  تا آستانۀ تحمّل  و «سعه صدر» مردم را بالا بَرَد و شمیم فراخ اندیشی و بردباری را در تمام جامعۀ انسانی پراکنده کند. آن گاه مصنف، در سه فصل نیستان، از عشق و سماع و آموزش نیکی معلّم نخست خود دَم می‌زند و با استاد آخر به تماشای «خوشبختی و آیین مردمداری» می‌نشیند  و در پایان با ارمغانِ «رؤیایِ آینده‌ای خوش‌تر و زیباتر تر برای بشریّت»، خوان نیستان را بر می‌چیند.

چشمِ دل باز کنی می‌بینی که چشمانِ غمزه آلود دلبر است که از خونِ انگورِ قلبِ «راضی»، شراب ناب نیستان می‌سازد:

به چشم مست و جادویت خرابم کردی‌ای ساقی برون از دیر و مسجد با شتابم کردی‌ای ساقی
بُدم انگور تاکستان شیراز و به یک عشوه به بزم خود کشیدی و شرابم کردی‌ای ساقی

عبادت گاه او نیز با معبد دیگران متفاوت است:

چشم زیبای تو گویاست اگر بگذارند بوسه بر لعل  تو زیباست اگر بگذارند
طاق ابروی تو از بهر نماز شب من مسجد و دیر و مصلاست اگر بگذارند

ساده‌تر این که نیستان یک کتاب حقوقِ انسانی رمزآلود است که با شعر و غزل و موضوعات اخلاقی و آموزه‌های دینی، با ویراستاری ادیب و شاعر بزرگوار، غزل بانوی شیراز، استادیار دانشگاه علوم پزشکی شیراز، دکتر فاطمه مرادی (نیلوفر) و التفات ادیب خوش بیان، سرورِ استادان دکتر حمیدی، استاد عزیز ادبیات دانشگاه، تقدیم همگان شده است. بر خلاف زمانه سخن گفتن، گامی به سوی بام رسوایی زدن است. کتاب نیستان راضی، قدم بلندی به سوی آن هدف زیبا و رؤیایی است.

تو آن خاکی که گل می‌روید از افکار زیبایت ز عطرش عاقلان را می‌کنی مسحور و شیدایی
ز کلکت عشق می‌بارد بیا «راضی» سخن کم گو چو تو هرگز نزد گامی به سوی بام رسوایی

بهره‌وری از اندیشه‌های دور پرواز و خیال انگیز مصنّف (راضی) و بهره مندی از عطر گل و برگ زیبای افکار وی و غوطه ور شدن در دریای شیرینِ هزار خندۀ شورِ نیستان او، به دلی آشنا با عرفان دینی، ساختار‌های حقوقی و سنّت‌های ادبی جهان و اندکی دقّت و حوصله در ایهام کاری‌های اجباری زمانه نیاز دارد. پس، خواندن رمّان وار این اثر شیوا و رؤیایی، بدون دقّت عرفی در تجارب ذوقی و هنری نویسندگان ادب فارسی زبان، توصیه نمی‌شود. نباید انتظار داشت که خواندن بدون تأمّل نیستان، لذّت و شادی کامل درک اعجاز، از معانیِ بسیار، در کلمات سحرآمیزِ با ایجاز برای خواننده به بار ‌آورد. راستی! در درون راضی کیست که عاشقانه از زبان دیگران به انسانیت مهر می‌ورزد، با ستمکاری و تجاوز به حقوق مردم مبارزه می‌کند، توصیه به استقلال و بی‌طرفی و کارآیی وکلا و قضات برای استقرار عدالت می‌نماید و با مدارا و مروت، راه و رسم زندگی می‌آموزد؟ باید به تحقیق از صاحب نیستانِ پر از گل و ریحان پرسید:

ای همه حرف تو بیت الغزل حُسن، بگوی این همه حُسن دل‌انگیز «نیستان» از کیست؟

خسرو و شیرین پاره‌های جگر  استاد عاشقی، نظامی گنجوی است که به نظم کشیده شده است. بیژن و منیژه، زال و رودابه، ارژنگ دیو و اکوان دیو، رستم و اسفندیار را دست قدرتمند استاد قهرمانی، فردوسی طوسی آفریده و سیزده فصل نیستان را فکر و دلِ پر شور و شعور مهراب داراب پور «راضی»، از نیستی به هستی آورده است. الحق که استاد به حق گفته است:

دلِ «راضی» هزاران زخم برداشت که بُستان، در «نیستان» آفریده است!

بی‌شک او درد و رنج فراوان کشیده تا سودِ گنجِ پنهان را به غُنجِ رمز نمایان در نیستان آوَرَد. استاد مهربان و مسرور، مهراب داراب‌پور، با شوق فراوان، دگر اندیشی بی‌امان و عشق بیکران، ثمرۀ درس معلّمان و استادان وطنی خود، که از قضا دو نفر از آنها از بستگان وی بوده‌اند، را در کتاب حاضر به ارمغان آورده است. در یک کلام، نیستان منش استادان ایشان است که به لطافت لبخند‌های شیرین و دلنشین تصنیف شده است تا دیگران چه منش و شیوۀ‌ای را در پیش گیرند. مصنّف کسی را مجبور به پذیرش ایده‌های خود نمی‌کند، بلکه می‌گوید: هر مسلک و مذهبی داری، بهترین باش! به یقین اگر او دین و ایدۀ دیگری هم می‌داشت، در پندار و گفتار و رفتار خود خوب ترین بود.

 از خداوند منّان  به تمنّا  خواستاریم که به خالق نیستان توفیق دهد تا شاهد ثمرۀ درس استادان «حوزه‌های دینی» و «خارجی» (انگلیس، فرانسه، ایالات متحده امریکا و کانادا و کشور‌های مسلمان) و کتاب معاشران «گلچین اندیشه‌های همکاران هم عصر ایشان» باشیم. به امید روزی که او این آثار را در سه کتاب جداگانه، با موفقیّت تقدیم جامعۀ ادبی و حقوقی ایران نماید، سرود برابری حقوق همۀ انسان‌ها سراید و بر بایدها و شایدهایِ ناز و نعمت مردم تأکید فرماید.

حُسنا عباس زاده


فهرست فصل‌ها

مقدمۀ نیستان
فصل نخست: حقوق پاره‌ای از آتش دل
فصل دوم: ژاله بر مژگان زیبایی
فصل سوم: صفای دل در آسمان عشق
فصل چهارم: مه گردون ادب
فصل پنجم: دُرد اجتهاد دریک نگاه عاشقانه
فصل ششم: ایهام عدالت در بارگاه تجارت
فصل هفتم: رؤیای پایان حیات زدایی در سیاست جزایی
فصل هشتم: شمیم گلستان سعۀ صدر حقوقی
فصل نهم: در محضر عشق دلارام
فصل دهم: طپش زمزم در رقص آتش‌ها
فصل یازدهم: صید نوآموز در دام عشق
فصل دوازدهم: تماشاگه خوشبختی و آیین مردمداری
فصل سیزدهم: آیندۀ بشریّت
کتاب‌نامه (Bibliography)
اختصارات (Abbreviations)
نمایه‌ی واژگان و نام‌ها
نمایه‌ی اسامی شاعران


نیستان در ادب و منش استادان، انتشارات مجمع علمی و فرهنگی مجد، چاپ نخست، 1400

کجای سایت هستم:

جستجو:

سوالات متداول

بهترین راه برای خرید کتاب، مراجعه به سایت انتشاراتی است که آن کتاب را چاپ کرده است. از طریق خرید آنلاین می توان هم در وقت و هم در هزینه صرفه جویی کرد.
فقط روز های زوج ساعت 4 تا 7 با هماهنگی قبلی
تهران، خیابان ظفر، خیابان آرش شرقی، نبش خیابان عمرانی، پلاک 61، ساختمان آرش، طبقه دوم، واحد 4. تماس: 22220230

دسته ها:

آخرین مطالب نوشته شده:

یک بیت شعر

بار درخت علم نباشد مگر عمل
با علم اگر عمل نکنی شاخ بی بری
«سعدی»

صفحات با بیشترین بازدید: