1 دکتری حقوق خصوصی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال، تهران، ایران.
2 استاد گروه حقوق تجارت بینالملل، دانشکدۀ حقوق، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.
3 استادیار گروه حقوق تجارت بینالملل، دانشکدۀ حقوق، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.
4 استادیار دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.
10.22133/MTLJ.2023.367442.1137
چکیده
سرعت بالای رشد و توسعۀ مالکیت آفرینشهای فکری و همچنین پیچیدگی موضوعات مرتبط با آن، صاحبان این حقوق و طرفین قراردادهای مالکیت آفرینشهای فکری را با مسائل جدید و روبهگسترشی مواجه کرده است. روشهای سنتی حلوفصل اختلافات در همۀ موارد، پاسخگوی نیازهای مرتبط با این دسته از حقوق نیستند. علاوهبراین، گاهی رسیدگیهای قضایی و حتی داوری ممکن است در راه پیشرفت و ارتقای مالکیت آفرینشهای فکری و حلوفصل دعاوی آن مانع ایجاد کنند. «ارزیابی بیطرفانۀ اولیۀ ثمرۀ دعوی» یکی از روشهای ناشناختۀ حلوفصل غیرقضایی اختلافات در برخی نظامهای حقوقی است که در دیگر نظامهای حقوقی، بهویژه ایالت کالیفرنیا، که خاستگاه طراحی و اجرای آن است، بسیار استفاده شده. این روش، که آن را «ارزیابی بیطرفانه» مینامیم، بهطور خاص در دعاوی مالکیت آفرینشهای فکری ازجمله اختراعات، علامت تجاری و کپیرایت مفید و مطلوب است. علاوهبر قوانین کلی، که برای این روش جایگزین حلوفصل اختلاف تدوین شده، ارزیابی بیطرفانه در مالکیت فکری نیز مقررات منحصربهخود را دارد. این تحقیق نشان میدهد که هرچند در افشای برخی از مطالب در روش «ارزیابی بیطرفانه» ممکن است مشکل بهوجود آید، در دعاوی پیچیدۀ مالکیت آفرینشهای فکری ترکیب ارزیابی بیطرفانه با روشهای غیرقضایی حلوفصل اختلافات نیز ممکن است بیشتر از سایر موارد مفید واقع شود.
Early Neutral Evaluation: An Alternative Dispute Resolution in Intellectual Property
نویسندگان [English]
maryam darabpour 1
Mehrab Darabpour 2
Navid Rahbar 3
Mojtaba Asgharian 4
1 Ph.D. in Private law, Azad University, North Tehran Branch, Tehran, Iran.
2 Prof. Faculty of Law, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran.
3 Assistant Prof. Faculty of Law, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran.
4 Assistant Prof. Faculty of Law and Political Science of Kharazmi University, Tehran, Iran.
چکیده [English]
Early Neutral Evaluation (ENE) is a new form of alternative dispute resolution that has demonstrated success in various cases and has proven to be particularly suitable in intellectual property disputes. Due to the special characteristics of intellectual properties, adopting ENE in the early stage of an IP dispute or action has many advantages. The preliminary assessment of a case saves time, money, confidentiality, and other features crucial in IP cases. The ENE provides a frank and candid opinion to the parties about the merits of their claims according to appropriate procedural and substantive law. Special Features of patent, copyright and trademark cases deserve to be solved by the ENE method. In complex issues, a combination of ENE and mediation can work well together to solve disputes and claims appropriately, which is better than judicial and arbitral solutions.
تألیف: دکتر مهراب دارابپور دکتر الهام انیسی، دکتر جواد حداد، دکتر محمّدرضا دارابپور
مشخصات نشر:
عنوان: اصول و مبانی حلوفصل مسالمتآمیز اختلافات کتاب سوم: داوری و حل اختلافات در صنعت ساخت مؤلفین: دکتر مهراب دارابپور، دکتر الهام انیسی، دکتر جواد حداد، دکتر محمّدرضا دارابپور به اهتمام: دکتر محمد دارابپور ناشر: پژوهشکده حقوقی شهر دانش تحت حمایت: کنفرانس بینالمللی حقوق ساخت ویراستار ادبی: دکتر فاطمه مرادی نوبت چاپ: اول تاریخ چاپ: 1402 شمارگان: 500 شابک: 1-225-475-600-978 بها: 520.000 تومان
فهرست گسترده مطالب:
سخن ناشر سرآغاز کلام الف: حدوث اختلافات بی شمار ب: شیوههای گوناگون برای حلوفصل اختلافات پ: شیوههای جایگزین حلوفصل غیر قضایی دعاوی ت: مفاهیم فلسفی در روشهای حل اختلاف ث: عدم امکان توسل به افکار گذشتگان برای حل مسایل جدید ج: تلاش برای القای خِرَد فردی گذشتگان و تفوق آن بر خرد جمعی دانشمندان حاضر چ: موقعیت مدیریتی اشخاص در پروژهها ح: نهفتگی موفقیت پروژه و پروندهها در منش و شخصیت اطراف قرارداد و دعاوی خ: راز موفقیت پروژهها از جمله در پروژههای داوری د: علت طرح و طبقه بندی کتاب بخش نخست: بروز ادعا، اختلاف و دعاوی در قراردادهای مهندسی فصل نخست: معرفی انواع حقوق و تعهدات مهندسی برای حلوفصل شایسته مبحث اول: تقسیم قراردادها به اعتبار خصوصی یا دولتی بودن گفتار اوّل: قراردادهای خصوصی یا دولتی تجاری (داخلی و بینالمللی) گفتار دوم: قراردادهای خصوصی یا دولتی غیر تجاری گفتار سوم: قراردادهای مهندسی دولتی و غیر دولتی و جایگاه آنها بند نخست: پیمان در قراردادهای مهندسی و دولتی بند دوم: جایگاه قراردادی پیمانکاری با دولت در تقسیمات عقود مبحث دوم: تقسیم بندی قراردادهای مهندسی از دیدگاه اطراف قرارداد و شیوههای پرداخت گفتار نخست: انواع قراردادهای مهندسی با توجّه به مسئولیتهای کاری (سیستمهای اجرای پروژه) بند نخست: روش تک عاملی بند دوم: روش دو عاملی بند سوم: قراردادهای طراحی و مدیریت بند چهارم: روش سه عاملی بند پنجم: روش چهار عاملی الف: مدیریت اجرا بر پایهی دستمزد ب: مدیریت اجرا بر مبنای مشارکت در ریسک بند ششم: روش طراحی، تدارکات، ساخت بند هفتم: روش ساخت- بهره برداری و انتقال (قراردادهای واگذاری امتیاز) بند هشتم: قراردادهای مبتنی بر کارایی انرژی بند نهم: قراردادهای بیع متقابل بند دهم: معاملات تعویضی بند یازدهم: قراردادهای مبتنی بر مشارکت عمومی-خصوصی (PPP) الف: مالکیت عمومی و بهره برداری عمومی ب: مالکیت عمومی و بهره برداری خصوصی ج: مالکیت و بهره برداری خصوصی گفتار دوم: انواع قراردادهای مهندسی با توجّه به شیوههای پرداخت بند نخست: روش پرداخت به صورت مقطوع الف: قرارداد FPR ب: قرارداد FPIF بند دوم: روش پرداخت آحادبها الف: قرارداد UP-NE ب: قرارداد UP-E بند سوم: روشهای هزینه و دستمزد الف: قرارداد CPFF ب: قرارداد CPPF پ: قرارداد CPIF گفتار سوم: انواع قراردادهای عمرانی از نظر موضوع مبحث سوم: تقسیم بندی قراردادهای عمرانی از لحاظ تأمین منابع مالی گفتار نخست: روشهای غیر استقراضی بند نخست: از محل اعتبارات عمرانی بند دوم: از محل اعتبارات غیر عمرانی یا منابع داخلی بند سوم: فروش اوراق مشارکت بند چهارم: فروش سهام در بازار بورس بند پنجم: اعتبارات اسنادی الف: فاینانس ب: یوزانس گفتار دوم: روشهای استقراضی بند اول: خطوط اعتباری بند دوم: وامهای بینالمللی بند سوم: ریفاینانس بند چهارم: وامهای داخلی بند پنجم: اسناد خزانه اسلامی فصل دوم: جایگاه حلوفصل اختلاف و دعاوی در صنعت ساخت مبحث نخست: جایگاه حل اختلافات در صنعت ساخت گفتار نخست: مفهوم کلی اختلاف و ادعا گفتار دوم: مفهوم اختلاف و ادعا در فیدیک مبحث دوم: انواع اختلاف و دعاوی و علل بروز آن گفتار اول: دعاوی پیمانکار گفتار دوم: دعاوی کارفرما فصل سوم: جایگاه ادله اثبات دعوی در مدیریت ادعا و دعاوی مبحث نخست: مفهوم و انواع مدیریت ادعا گفتار اول: معنی و مفهوم و جهت دهی ادعا و امکان تبدیل آن به اختلاف بند اول: جهت دهی ادعا و فراهم سازی زمینه برای آن بند دوم: امکان تبدیل ادعا به اختلاف گفتار دوم: بروز و حدوث ادعا و تحدید و تقلیل آن بند نخست: ادعاهای واقعی از واهی بند دوم: طرح ادعا به عنوان حق قانونی گفتار سوم: دانش و هنر مدیریت ادعا و مدیریت اسناد بند اول: دانش مدیریت اسناد بند دوم: هنر مدیریت ادعا بند سوم: بهرهوری از دانش مدیریت ادعا بند چهارم: نگارش شایسته قرارداد برای مدیریت صحیح ادعا مبحث دوم: اشراف بر انواع ادلّه اثبات دعوی برای مدیریت شایسته ادعا و دعاوی گفتار نخست: اقرار طرف مقابل گفتار دوم: اسناد و مدارک کتبی و الکترونیکی گفتار سوم: ادلّه قابل تحصیل از طریق استماع شهادت شهود گفتار چهارم: گواهی کارشناسی به عنوان یکی از ادلّه گفتار پنجم: تحقیقات محلی یا موضوعی بخش دوم: انواع روشهای حلوفصل اختلافات و صدور و اجرای تصمیمات در صنعت ساخت فصل چهارم: انواع روشهای حلوفصل اختلافات مبحث اول: روشهای حلوفصل اختلافات قضایی و قراردادی گفتار اول: حلوفصل اختلافات به روش قضایی گفتار دوم: حلوفصل اختلافات به روش قراردادی مبحث دوم: روشهای عام قراردادی حلوفصل اختلافات و نوع خاص آن در حوزه ساخت گفتار اول: روشهای عام قراردادی حلوفصل اختلافات بند اول: شرط داوری ساده بند دوم: شرط داوری مرکب (سازوکارهای چندلایه حل اختلاف ) الف: شیوههای غیر الزام آور ۱- مذاکره ۲- میانجیگری و سازش ب: شیوه نیمه الزام آور ج: روشهای الزام آور بند سوم: داوری اضطراری و صدور دستور موقت بند چهارم: داوری سریع بند پنجم: داوری با تراضی گفتار دوم: روشهای خاص قراردادی حل اختلاف در صنعت ساخت بند اول: حلوفصل اختلافات در پیمانکاریهای عمرانی در ایران الف: حل اختلاف در مناقصات ب: بررسی ماده ۵۳ شرایط عمومی پیمان پ: پیمانهای طرح و ساخت (EPC) برای کارهای صنعتی ت: حل اختلاف در شیوه نامه وزارت نفت بند دوم: هیأت حل اختلاف قراردادی فیدیک الف: انواع هیأت حل اختلاف قراردادی ۱.هیات بررسی اختلاف ۲. هیأت تصمیم گیرنده ۳. هیأت پیشگیری و تصمیم گیرنده ب: ویژگیهای اعضای هیأت حل اختلاف ۱.استقلال و بیطرفی ۲. داشتن دانش فنی و حقوقی بند سوم: هیأت حل اختلاف قراردادی اتاق بازرگانی بینالمللی فصل پنجم: آیین رسیدگی و اتخاذ تصمیم در هیأتهای حل اختلاف و اجرای آن مبحث اول: آیین رسیدگی و آیین ویژه هیأت حل اختلاف قراردادی گفتار اول: صلاحیت گفتار دوم: قانون حاکم بند اول: اثر انتخاب قانون حاکم بر صلاحیت هیأت حل اختلاف بند دوم: اثر قانون حاکم بر شروط چندلایه حل اختلاف گفتار سوم: شیوه رسیدگی در هیأتهای حل اختلاف بند اول: تشکیل هیأت حل اختلاف بند دوم: آیین رسیدگی در هیأت حل اختلاف مبحث دوم: اجرای تصمیم هیأت حل اختلاف قراردادی و مشکلات آن گفتار اول: موارد اعتراض بند اول: نظریه وحدت اختلاف بند دوم: نظریه دوگانگی اختلاف گفتار دوم: چگونگی اجرا تصمیم هیأتهای حل اختلاف بند اول: اجرای مستقیم تصمیم الف: تفاوت اجرای تصمیم لازم الاجرا و تصمیم نهایی ب: قابلیت اجرای تصمیم هیأت حل اختلاف در کنوانسیون نیویورک بند دوم: اجرای غیر مستقیم تصمیم هیأت حل اختلاف گفتار سوم: موانع اجرای تصمیم هیأت حل اختلاف قراردادی بند اول: موانع قانونی بند دوم: موانع قراردادی اجرای تصمیم هیأت حل اختلاف بند سوم: رفع موانع قراردادی الف: نحوه نگارش شروط ب: تعیین محدوده زمانی پ: لزوم رفتار با حسن نیت بخش سوم: صدور رای داوری، اعتراض و اجرای آن فصل ششم: صدور رای داوری و تمهیدات آن مبحث اول: نحوهی شروع و تمهید رسیدگی برای صدور رای داوری گفتار نخست: داوری روش انتخابی برای حل اختلاف گفتار دوم: درخواست ارجاع دعوی به داوری گفتار سوم: ضرورت مراعات ابلاغها و اخطارها گفتار چهارم: اقدامات اولیه برای ورود به جلسه داوری گفتار پنجم: تشکیل جلسه داوری و نحوهی ادارهی آن مبحث دوم: ختم رسیدگی، صدور رأی داوری و آثار آن گفتار اول: ختم رسیدگی گفتار دوم: رعایت مهلت داوری گفتار سوم: حدّ نصاب آراء در هیأتهای داوری گفتار چهارم: چگونگی ابلاغ و تودیع و ثبت رأی در مراجع قانونی گفتار پنجم: محتوی و شکل آراءِ داوری بند نخست: محتوای رأی داوری و مستند بودن آن الف: مطالب ضروری محتوای رأی داوری ب: ضرورت استدلال در محتوای رأی داوری بند دوم: رعایت مسائل شکلی رأی داوری الف: کتبی و ممضی بودن رأی داوری ب: درج محّل، صدور رأی داوری و تاریخ آن پ: ابلاغ رأی و تودیع و ثبت آن گفتار ششم: آثار رأی داوری بند نخست: پایان داوری بند دوم: اعتبار امر مختومه بند سوم: اعمال قاعده فراغ داور بند چهارم: قدرت اجرایی رأی داوری فصل هفتم: اعتراض به رای داوری مبحث نخست: بطلان رأی داوری به جهت نقص توافق ارجاع به داوری گفتار نخست: بطلان شرط یا موافقتنامه داوری گفتار دوم: فقدان اهلیت طرفین یا احدی از آن ها مبحث دوم: ابطال رأی داوری به علّت شکستن و نقض قوانین کیفری گفتار نخست: کتمان اسناد و مدارک مؤثر در رسیدگی گفتار دوم: جعلی بودن سند استنادی مبحث سوم: ابطال رأی داوری به خاطر موانع اداری و سیاست کشوری گفتار نخست: صدور رأی در غیر از مهلتهای قانونی گفتار دوم: داوریناپذیر بودن موضوع رسیدگی شده در داوری گفتار سوم: مخالفت رأی داوری با نظم عمومی و اخلاق حسنه گفتار چهارم: مخالفت رأی صادره با قواعد آمره قانون حاکم مبحث چهارم: ابطال رأی داوری به دلیل نقض تشریفات در دیوان داوری گفتار نخست: نقض تشریفات اخطارها برای اطلاع از داوری و حضور در جلسات گفتار دوم: اطلاع رسانی صحیح و رعایت مقرّرات ابلاغ گفتار سوم: عدم امکان ارائه دلایل و مستندات مبحث پنجم: ابطال رای داوری برای نقض در ترکیب داوری و تجاوز از حدود صلاحیت گفتار نخست: تعدّی از حدود صلاحیت گفتار دوم: صدور رأی با تعداد نادرست اعضای هیأت داوری گفتار سوم: مشارکت مؤثر داور مجروح در صدور رای داوری فصل هشتم: اجرای آرای داوری مبحث نخست: اجرای رأی در مقّر داوری مبحث دوم: اجرای رأی داوری در خارج از مقّر داوری گفتار نخست: داوریهای مشمول کنوانسیون نیویورک گفتار دوم: داوریهای غیر مشمول کنوانسیون نیویورک مبحث سوم: موارد عدم اجرا گفتار نخست: ایرادهای قراردادی بند نخست: عدم وجود اهلیت بند دوم: عدم صحت موافقتنامه داوری بند سوم: عدم وجود اختیار برای موافقتنامه داوری گفتار دوم: ایرادهای مربوط به تشریفات داوری یا هیأت داوری گفتار سوم: ایرادهای مرتبط با محّل اجرای رأی داوری منابع و مآخذ الف: منابع عربی و فارسی 1- کتابها و مقالات 2- اسناد، کنوانسیونها، قوانین، مقررات، گزارشها، دستورالعملها و پروندهها ب: منابع لاتین 1- کتابها و مقالات 2- اسناد، کنوانسیونها، قوانین، مقررات، گزارشها، دستورالعملها و پروندهها
1- حمل و نقل بینالمللی کالا در یک نگاه 1-1- حمل و نقل دریایی 1-1-1- اهم مقررات و قواعد مربوط به حمل و نقل دریایی 1-1-2- انواع بارنامه دریایی 1-1-3- محتویات و مندرجات بارنامه دریایی 1-2- حمل و نقل جاده ای و ریلی 1-3- حمل و نقل هوایی
2- کنوانسیون سازمان ملل متّحد در مورد قراردادهای حمل بینالمللی کالاها به صورت کلّی یا جزئی از طریق دریا (کنوانسیون روتردام 2008) فصل نخست: مقرّرات عمومی ماده 1- تعاریف: از نظر مفاد این کنوانسیون ماده 2- تفسیر کنوانسیون ماده 3- الزامات شکلی ماده 4- قابلیّت اعمال دفاعیات و حدود مسئولیت فصل دوّم: قلمرو اجرا ماده 5- قلمرو کلّی اجرا ماده 6- استثنائات خاص ماده 7- اجرا نسبت به طرفین خاص فصل سوّم: سوابق الکترونیکی حمل ماده 8- استعمال و اعتبار سوابق الکترونیکی حمل ماده 9- رویههای استعمال سوابق الکترونیکی حمل قابل انتقال ماده 10- جایگزینی سند حمل قابل انتقال یا سابقهی الکترونیکی حمل قابل انتقال فصل چهارم: تعهّدات متصدّی حمل ماده 11- حمل و تحویل کالا ماده 12- دوره مسئولیّت متصدّی حمل ماده 13- تعهّدات خاص ماده 14- تعهّدات خاص قابل اعمال بر سفر دریایی ماده 15- کالاهایی که ممکن است در جریان سفر خطرناک شوند ماده 16- تفدیه (ریختن کالا در دریا) کالاها در طول سفر دریایی فصل پنجم: مسئولیت متصدّی حمل در قبال فقدان، خسارت یا تأخیر در تحویل کالاها ماده 17- مبنای مسئولیت ماده 18- مسئولیت متصدّی حمل نسبت به (فعل یا ترک فعل) سایر اشخاص ماده 19- مسئولیت عاملهای دریایی ماده 20- مسئولیت تضامنی ماده 21- تأخیر ماده 22- محاسبه غرامت ماده 23- اخطاریّهی فقدان، خسارت و تأخیر (در تحویل کالا) فصل ششم: مقرّرات تکمیلی در ارتباط با مراحل ویژه حمل ماده 24- انحراف از مسیر ماده 25- حمل کالا بر روی عرشه کشتی ماده 26- عملیّات حمل مقدم یا مؤخّر بر حمل دریایی فصل هفتم: تعهّدات فرستنده کالا نسبت به متصدّی حمل ماده 27- تحویل کالا برای حمل ماده 28- همکاری فرستنده و متصدّی حمل در تهیّه اطلاعات و دستورالعملها ماده 29- تعهّدات فرستنده در تهیّه اطّلاعات، دستورالعملها و اسناد ماده 30- مبانی مسئولیّت فرستنده نسبت به متصدّی حمل ماده 31- اطّلاعات مربوط به تدوین «مفاد قرارداد» ماده 32- مقرّرات ویژه در خصوص حمل کالاهای خطرناک ماده 33- به عهده گرفتن حقوق و تعهّدات فرستنده توسّط فرستنده اسنادی ماده 34- مسئولیّت فرستنده نسبت به (فعل یا ترک فعل) سایر اشخاص فصل هشتم: اسناد حمل و سوابق الکترونیکی حمل ماده 35- صدور اسناد حمل و سوابق الکترونیکی حمل ماده 36- مفاد (جزئیّات) قرارداد ماده 37- هویّت متصدّی حمل ماده 38- امضاء ماده 39- نقایصِ مفاد قرارداد ماده 40- صلاحیّت تأئید اطّلاعات مربوط به کالا در مفاد قرارداد ماده 41- اثر مشهود مفاد قرارداد ماده 42- پیش پرداخت هزینه حمل فصل نهم: تحویل دادن کالا ماده 43- تکلیف به تحویل کالا ماده 44- تعهّد بر دریافت ماده 45- تحویل دادن کالا وقتی که هیچ گونه سند حمل قابل انتقال یا سابقه الکترونیکی حمل قابل انتقال صادر نشده باشد ماده 46- تحویل کالا وقتی که یک سند حمل غیر قابل انتقال که مستلزم تسلیم است، صادر میشود ماده 47- تحویل دادن کالا وقتی که یک سند حمل قابل انتقال یا سابقهی الکترونیکی حمل قابل انتقال صادر شده باشد ماده 48- کالاهایی که تحویل نشده باقی میمانند ماده 49- توقیف کالاها (اِعمال حق حبس) فصل دهم: حقوق کنترل کننده ماده 50- اِعمال و محدوده اِعمال حق کنترل ماده 51- هویّت کنترل کننده و انتقال حق کنترل ماده 52- اجرای دستور العملها توسّط متصدّی حمل ماده 53- تحویل مفروض ماده 54- تغییرات در قرارداد حمل ماده 55- تهیّه اطّلاعات، دستورالعملها و اسناد تکمیلی برای متصدّی حمل ماده 56- تغییرات به موجب قرارداد فصل یازدهم: انتقال حقوق ماده 57- زمانی که یک سند حمل قابل انتقال یا یک سابقهی الکترونیکی حمل قابل انتقال صادر میشود ماده 58- مسئولیّت دارنده فصل دوازدهم: تحدید مسئولیّت ماده 59- تحدید مسئولیّت ماده 60- تحدید مسئولیّت فقدان ناشی از تأخیر ماده 61- محرومیت از حق استفاده از تحدید مسئولیّت فصل سیزدهم: زمان اقامه دعوا ماده 62- محدوده زمانی برای اقامه دعوا ماده 63- تمدید دوره زمانی برای اقامه دعوا ماده 64- مطالبه غرامت ماده 65- اقامه دعوی علیه شخصی که به عنوان متصدّی حمل شناخته شده فصل چهاردهم: قلمرو قضایی ماده 66- اقامه دعوا علیه متصدّی حمل ماده 67- انتخاب دادگاههای توافقی ماده 68- اقامه دعوا علیه عامل دریایی ماده 69- عدم وجود مبنای اضافی برای صلاحیّت ماده 70- بازداشت و اقدامات مشروط یا حفاظتی ماده 71- ادغام و انتقال دعاوی ماده 72- توافق بعد از این که اختلافی رخ داده و صلاحیّت قضایی وقتیکه خوانده حضوراً وارد شده است. ماده 73- شناسایی و اجرا (احکام) ماده 74- اعمال مقرّرات فصل چهارده فصل پانزدهم: داوری ماده 75- توافقنامههای داوری ماده 76- توافقنامه داوری در حمل و نقل غیر لاینری (خطوط نا منظّم کشتیرانی) ماده 77- توافق بر داوری پس از طرح یک دعوا ماده 78- اعمال مقرّرات فصل 15 فصل شانزدهم: اعتبار شروط قراردادی ماده 79- مقرّرات عمومی ماده 80- مقرّرات ویژه برای قراردادهای حجمی ماده 81- مقرّرات ویژه برای حیوانات زنده و سایر کالاهای خاص فصل هفدهم: موضوعات خارج از تحت حاکمیّت این کنوانسیون ماده 82- کنوانسیونهای بینالمللی حاکم بر حمل و نقل کالاها از طریق دیگر روشهای حمل و نقل ماده 83- تحدید جهانی مسئولیت ماده 84- میانگین کل ماده 85- مسافرین و توشهی همراه مسافر ماده 86- خسارات ناشی از وقایع هستهای فصل هجدهم: موادّ نهایی ماده 87- امین ماده 88- امضاء، تأیید، پذیرش، تصویب یا الحاق ماده 89- کناره گیری از سایر کنوانسیونها ماده 90- حق شرط ماده 91- شیوه ارسال اعلامیهها و آثار آنها ماده 92- اثر کنوانسیون در قلمرو سرزمینهای داخلی ماده 93- مشارکت از طریق سازمانهای همکاری اقتصادی منطقهای ماده 94- لازم الاجرا شدن ماده 95- بازبینی و اصلاح ماده 96- کناره گیری (انصراف) از کنوانسیون
3- کنوانسیون سازمان ملل متحد در مورد حمل و نقل کالا از طریق دریا (قواعد هامبورگ 1978) مقدمه بخش نخست: مقررات عمومی ماده 1- تعاریف ماده 2- قلمرو اجرا ماده 3- تفسیر کنوانسیون بخش دوم: مسئولیت متصدی حمل و نقل ماده4- دوره مسئولیت ماده 5- مبنای مسئولیت ماده 6- تحدید مسئولیت ماده 7- اعمال بر دعاوی غیر قراردادی ماده 8- از بین رفتن حق تحدید مسئولیت ماده 9- کالای روی عرشه ماده 10- مسئولیت متصدی حمل و نقل و متصدی حمل و نقل واقعی (ثانوی) ماده 11- جریان عملیات حمل و نقل بخش سوم: مسئولیت فرستنده ماده 12- قاعده عمومی ماده 13- قواعد ویژه در مورد کالاهای خطرناک بخش چهارم: اسناد حمل و نقل ماده 14- صدور بارنامه ماده 15- مندرجات بارنامه ماده 16- بارنامه: شروط و قدرت اثباتی آنها ماده 17- تضمینات فرستنده ماده 18- اسناد حمل و نقل به جز بارنامه بخش پنجم: حقوق و دعاوی ماده 19- اعلامیه فقدان، خسارت یا تأخیر در تحویل ماده 20- مرور زمان دعاوی ماده 21- صلاحیت ماده 22- داوری بخش ششم: مقررات تکمیلی ماده 23- شروط قراردادی ماده 24- خسارات مشترک ماده 25- سایر کنوانسیونها ماده 26- واحد محاسبه بخش هفتم: مقررات نهایی ماده 27- امین ماده 28- امضاء، تصویب، پذیرش، تأیید و الحاق ماده 29- استثنائات ماده 30- زمان اجرای کنوانسیون ماده 31- کناره گیری از سایر کنوانسیونها ماده 32- تجدیدنظر و اصلاح ماده 33- تجدیدنظر در سقف مبالغ و واحد محاسبه یا واحد پولی ماده 34- کناره گیری
4- یادداشت توضیحی دبیرخانه آنسیترال راجع به کنوانسیون سازمان ملل متحد در مورد حمل و نقل کالا از طریق دریا (قواعد هامبورگ، 1978) مقدمه الف- پیشینه قواعد هامبورگ 1- قواعد لاهه 2- نارضایتی از سیستم قواعد لاهه 3- گامهایی در جهت بازنگری در قوانین حاکم بر حمل کالا از طریق دریا ب- ویژگیهای برجسته قواعد هامبورگ 1- قلمرو اجرا 2- دوره مسؤولیت 3- مبنای مسئولیت متصدی حمل و نقل 4- کالای روی عرشه 5- مسئولیت تاخیر 6- محدودیتهای مالی مسئولیت 7- حقوق خدمه و نمایندگان متصدی حمل و نقل 8- از دست دادن شرایط استفاده از موارد تحدید مسئولیت 9- مسئولیت متصدی اولیه و ثانویه حمل و نقل؛ در جریان حمل 10- مسئولیت فرستنده کالا 11- اسناد حمل و نقل الف) بارنامهها ب) سایر اسناد حمل و نقل 12- حقوق و دعاوی الف) مرور زمان دعاوی ب) صلاحیت 13- مقررات منتخب ج- یکسان سازی حقوق
5- کنوانسیون سازمان ملل متحد درباره مسئولیت بهرهبرداران پایانههای حمل و نقل در تجارت بینالملل (وین 1991) مقدمه ماده 1- تعاریف ماده 2- قلمرو شمول ماده 3- دوره مسئولیت ماده 4- صدور سند ماده 5- مبنای مسئولیت ماده 6- تحدید مسئولیت ماده 7- اعمال کنوانسیون در مورد ادعاهای غیر قراردادی ماده 8- از بین رفتن حق تحدید مسئولیت ماده 9- مقررات ویژه برای کالاهای خطرناک ماده 10- حق تضمین (وثیقه) در کالاها ماده 11- اعلام فقدان، ورود خسارت یا تاخیر در تحویل کالاها ماده 12- موانع طرح دعوا ماده 13- شروط قراردادی ماده 14- تفسیر کنوانسیون ماده 15- کنوانسیونهای حمل و نقل بینالمللی ماده 16- واحد محاسبه بندهای نهایی ماده 17- امین کنوانسیون ماده 18- امضاء، تصویب، پذیرش، تأیید و الحاق ماده 19- اعمال بر واحدهای سرزمینی ماده 20- اثر اعلامیه ماده 21- رزرو ماده 22- لازم الاجرا شدن ماده 23- تجدیدنظر و اصلاح ماده 24- تجدیدنظر در سقف مبالغ ماده 25- کناره گیری
6- یادداشت توضیحی دبیرخانه آنسیترال در مورد کنوانسیون سازمان ملل متحد درمورد مسئولیت بهرهبرداران پایانههای حمل و نقل در تجارت بینالملل الف- سیاستهای اساسی کنوانسیون 1- نیاز به قواعد مسئولیت اجباری 2- شکافهای ایجاد شده در نظامهای مسئولیت از سوی کنوانسیونهای بینالمللی 3- نیاز به هماهنگ سازی و نوین پردازی 4- پیامدها و مزایای کنوانسیون ب- کارهای مقدماتی ج- ویژگیهای برجسته کنوانسیون 1- تعاریف 2- دوره مسئولیت 3- صدور سند 4- مبانی مسئولیت 5- تحدید مسئولیت 6- اعمال کنوانسیون در مورد ادعاهای غیر قراردادی 7- از بین رفتن حق تحدید مسئولیت 8- حق تضمین (وثیقه) در کالاها 9- موانع طرح دعوا 10- مقررات نهایی
همایش ملی «حقوق انرژی در نظم امروز و فردا»، چهارشنبه 19 خرداد 1402 در دانشگاه شهید بهشتی برگزار میشود
این همایش از سوی مرکز تحقیقات و کرسی حقوق بشر با همکاری دانشکده حقوق دانشگاه شهیدبهشتی؛ وزارت نفت و دانشگاه تهران از ساعت 14 تا 19 در تالار سلام دانشگاه شهید بهشتی برگزار خواهد شد.
سخنرانان:
دکتر نصرالله ابراهیمی – دانشیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران،رییس انجمن مدیریت پروژه ایران مشاور ارشد حقوق و قراردادهای بین المللی صنعت نفت و گاز
دکتر سید مسلم موسوی – عضو هیات علمی سازمان پژوهش های علمی و صنعتی،مدیر عامل انجمن انرژی های تجدیدپذیر ایران
دکتر حسن مرادی – رئیس گروه سرمایه گذاری دفتر اقتصاد سرمایه گذاری وزارت نیرو
دکتر محمد حضرتی – محقق دوره پسا دکترا در مرکز عدالت انرژی و قرارداد اجتماعی دانشگاه پو
دکتر الهام امین زاده -استاد تمام دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران،معاون حقوق دولت یازدهم،نماینده دوره هفتم مجلس
دکتر بهروز کمالوندی – معاون حقوقی و امور بین الملل سازمان انرژی اتمی
آقای احسان جنابی – رئیس اداره امور مجمع بین المللی وزارت نفت
دکتر محمد رضا شکوهی – عضو هیات علمی دانشگاه صنعت نفت
دبیرهمایش: دکتر مهراب داراب پور – عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی
دبیر علمی همایش: دکتر محمود فردکاردل – عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی
ترجمه و تحقیق: دکتر محمد دارابپور / دکتر امیر شایگان فر
مشخصات نشر:
عنوان:
قانون نمونه آنسیترال در مورد مشارکت عمومی-خصوصی (ژانویه 2020)
مؤلفان:
محمد دارابپور / امیر شایگان فر
زیر نظر:
دکتر مهراب داراب پور
ناشر:
انتشارات گنج دانش
لیتوگرافی:
ترنج رایانه
چاپ و صحافی:
صدف
نوبت چاپ:
نخست – 1402
شمارگان:
500 جلد
قیمت:
90.000 تومان
شابک:
978-622-7974-36-2
فهرست مختصر مطالب
فهرستها دیباچه 1- مقدمه 1-1- ماهیت قراردادهای مشارکت عمومی خصوصی 1-2- سیر تطور تاریخی 1-3- اشکال مختلف مشارکت بخش خصوصی در پروژههای PPP بر اساس تقسیم بندی آنسیترال 2- ترجمه قانون نمونه آنسیترال درباره مشارکتهای عمومی-خصوصی (ژانویه 2020) فصل نخست: مقررات عمومی فصل دوم: برنامه ریزی و آماده سازی پروژه فصل سوم: ارجاع قرارداد فصل چهارم: مفاد و اجرای قرارداد مشارکت فصل پنجم: مدت، تمدید و خاتمه قرارداد مشارکت فصل ششم: حل و فصل اختلافات 3- متن انگلیسی قانون نمونه آنسیترال درباره مشارکتهای عمومی-خصوصی (ژانویه 2020) Preface I. General provisions II. Project planning and preparation III. Contract award IV. Contents and implementation of the PPP contract V. Duration, extension and termination of the PPP contract VI. Settlement of disputes 5- منابع مفید برای مطالعه در مورد مشارکت عمومی-خصوصی کتابهای دانشگاهی از همین نویسندگان
کرسی حقوق بشر، صلح و دموکراسی با همکاری گروه حقوق تجارت بین الملل و حقوق مالکیت فکری و فضای مجازی دانشگاه شهید بهشتی برگزار می کند:
فدراسیون بین المللی مهندسان مشاور (فیدیک)
(سازمان-موافقت نامه ها-قراردادها)
سخنران: دکتر جواد حداد
دانش آموخته مهندسی عمران-مدیریت مهندسی و حقوق بین الملل سرمایه گذاری عضو اسبق کمیته ظرفیت سازی فیدیک تنها سخنران ایرانی کنفرانس های تخصصی قراردادی فیدیک مدرس، مؤلف، مترجم و مشاور قراردادهای بین المللی عمرانی و صنعتی عضو شورای سیاست گذاری و دبیر کمیته علمی کنفرانس های بین المللی حقوق ساخت
با حضور: دکتر ابراهیم رهبری استادیار و مدیر گروه حقوق تجارت بین الملل و حقوق مالکیت فکری و فضای مجازی دانشگاه شهید بهشتی دکتر مهراب داراب پور استاد گروه حقوق تجارت بین الملل و حقوق مالکیت فکری و فضای مجازی دانشگاه شهید بهشتی
آدرس: ولنجک، دانشگاه شهید بهشتی، درب جنوبی، کرسی حقوق بشر، صلح و دموکراسی
زمان: یکشنبه 29 آبان 1401، ساعت 14 الی 18 حضور برای عموم علاقه مندان آزاد است
تألیف: دکتر مهراب دارابپور دکتر محمد دارابپور دکتر محمدرضا دارابپور
مشخصات نشر:
اصول و مبانی حل و فصل مسالمتآمیز اختلافات: داوری تجاری بینالمللی / کتاب دوم: آیین رسیدگی در دیوان داوری مؤلفین: دکتر مهراب دارابپور / دکتر محمد دارابپور / دکتر محمدرضا دارابپور ناشر: انتشارات گنج دانش چاپ: نخست، 1401 تعداد: 500 شابک دوره: 978-622-7974-16-4 978-622-7974-16-4 شابک: 978-622-7974-17-1 978-622-7974-17-1 قیمت: 130.000 تومان
فهرست گسترده مطالب
فهرستها سخن ناشر سرآغاز کلام الف) صلاحیت در داوری ب) اقدامات و دستورات موقتی پ) ادلّه اثبات دعوی ت) رعایت اصول اساسی قراردادهای تجاری و سرمایه گذاری ث) انتخاب داور مناسب موضوع ج) استقلال و بی طرفی داوران چ) صدور رأی و اجرای آن ح) اعتراض به رأی داوری، شناسایی و اجرای آن خ) شکننده بودن رأی داوری
بخش نخست: تمهیدات رسیدگی و صدور رأی داوری فصل نخست: رسیدگی شکلی و صلاحیت داوری مبحث نخست: صلاحیت دیوان برای رسیدگی به جرح داور مبحث دوم: صلاحیت دیوان داوری برای رسیدگی به اختلاف و صدور رأی گفتار نخست: ایراد به صلاحیت دیوان داوری بند نخست: نحوهی ایراد صلاحیت دیوان داوری بند دوم: تشخیص صلاحیت توسط دیوان داوری گفتار دوم: پاسخ به ایراد صلاحیت بند نخست: دکترین صلاحیت بر صلاحیت بند دوم: دکترین تجزیه پذیری توافقهای داوری از قرارداد پایه (استقلال شرط داوری) بند سوم: مقرّرات و رویههای داوری مبحث سوم: تجدید نظر از رأی مقدماتی در مورد صلاحیت داوری گفتار نخست: احاله به داوری گفتار دوم: تجدیدنظر از رأی مقدماتی مبحث چهارم: تشخیص صلاحیت دیوان داوری توسط دادگاه مبحث پنجم: دعوت به داوری، اخطارها، ابلاغها و تمهید جلسه دادرسی گفتار نخست: درخواست ارجاع دعوی به داوری گفتار دوم: ضرورت مراعات ابلاغها و اخطارها گفتار سوم: تمهیدات اولیه برای ورود به جلسه داوری بند نخست: تعیین مقّر داروی و تشکیل جلسات بند دوم: زبان داوری بند سوم: تبادل لوایح مبحث ششم: تشکیل جلسه داوری و نحوهی ادارهی آن فصل دوم: رسیدگی ماهوی داوری مبحث نخست: قانون حاکم بر داوری گفتار نخست: تعیین قانون حاکم با ضوابط قضایی بند نخست: انتخاب آزادانه قانون ملی به عنوان قانون حاکم توسط طرفین بند دوم: انتخاب آزادانه قانون فراملی یا اصول کلی حاکم بر تجارت بینالملل بند سوم: محدودیتها در انتخاب قانون حاکم گفتار دوم: تعیین قانون حاکم با قواعد تعارض قوانین گفتار سوم: تعیین مقرّرات حاکم با ضوابط سازشی غیر قضایی بند نخست: حل و فصل اختلاف به طریق کارشناسی بند دوم: راه حل قراردادی محض بند سوم: حل و فصل دعاوی با عدل و انصاف و کدخدامنشی مبحث دوم: انواع ادلّه اثبات دعوی و شیوههای تحصیل و ارزیابی آنها گفتار نخست: انواع ادلّه قابل ارائه به دیوان داوری بند نخست: اقرار طرف مقابل بند دوم: اسناد و مدارک کتبی و الکترونیکی بند سوم: ادلّه قابل تحصیل از طریق استماع شهادت شهود بند چهارم: گواهی کارشناسی به عنوان یکی از ادلّه بند پنجم: تحقیقات محلی یا موضوعی گفتار دوم: اصول عمده تحصیل و ارزیابی دلیل در رسیدگیهای داوری بند نخست: شیوههای مختلف رسیدگی بند دوم: انعطاف در پذیرش و ملاحظه ادلهی ارائه شده بند سوم: عمومیت بار اثبات ادّعا بر مدعی بند چهارم: انعطاف در ماهوی یا شکلی قلمداد کردن بررسی شواهد غیر مکتوب بند پنجم: امکان الزام یک طرف به ارائه اسناد موردنظر مبحث سوم: مرجع، انواع و ماهیت دستورات موقت و تأمینها 1- تأمین دلیل 2- دستور موقت = رأی جزیی 3- تأمین خواسته گفتار نخست: مرجع صدور دستورات و تأمینها گفتار دوم: انواع تصمیمات جانبی دیوان داوری بند نخست: تأمین دلیل بند دوم: دستورهای موقت بند سوم: تأمین خواسته برای تمهید اجرای رأی داوری بند چهارم: تامین هزینههای داوری گفتار سوم: ماهیت حقوقی دستورات موقت یا قراردادهای تامین فصل سوم: ختم رسیدگی و صدور رأی داوری مبحث نخست: تفکیک رأی داوری از قرارهای اعدادی و تصمیمهای داوری گفتار نخست: تصمیمهای دیوان به شکل قرارهای اعدادی گفتار دوم: قرارهای قاطع دعوی به مثابه «رأی داوری» مبحث دوم: انواع آرای داوری گفتار نخست: رأی نهایی گفتار دوم: رأی جزیی گفتار سوم: رأی موقت (قرارهای اعدادی) گفتار چهارم: رأی سازشی گفتار پنجم: رأی غیابی گفتار ششم: رأی الحاقی (رأی اصلاحی، تکمیلی، تفسیری) مبحث سوم: ختم رسیدگی و نگارش رأی داوری در مهلت مقرر گفتار نخست: ختم رسیدگی با رعایت مهلت داوری گفتار دوم: حدّ نصاب آراء در هیأتهای داوری گفتار سوم: رعایت خواستههای مطروحه در داوری در رأی صادره بند نخست: تقاضای ایفای عین تعهد بند دوم: خسارت و غرامت بند سوم: تعدیل قرارداد پایه و پر کردن خلاءهای موجود در آن بند چهارم: صدور رأی در مورد بهره و سود گفتار چهارم: تصمیم در مورد هزینههای داوری و هزینههای جانبی گفتار پنجم: چگونگی ابلاغ و تودیع و ثبت رأی در مراجع قانونی مبحث چهارم: محتوی و شکل آراءِ داوری گفتار نخست: محتوای رأی داوری و مستند بودن آن بند نخست: مطالب ضروری محتوای رأی داوری بند دوم: ضرورت استدلال در محتوای رأی داوری گفتار دوم: رعایت مسائل شکلی رأی داوری بند نخست: کتبی و ممضی بودن رأی داوری بند دوم: درج محّل، صدور رأی داوری و تاریخ آن بند سوم: ابلاغ رأی و تودیع و ثبت آن گفتار سوم: آثار رأی داوری بند نخست: پایان داوری بند دوم: اعتبار امر مختومه بند سوم: اعمال قاعده فراغ داور بند چهارم: قدرت اجرایی رأی داوری
بخش دوم: اعتراض به رأی داوری، شناسایی و اجرای آن (جریان پساداوری) فصل چهارم: تجدیدنظر از رأی داوری مبحث نخست: مبانی تجدیدنظر از رأی داوری گفتار نخست: تجدیدنظر در دادگاههای محلی برای تکمیل رأی داوری گفتار دوم: تجدیدنظرخواهی بر مبنای تراضی قبلی طرفین گفتار سوم: تجدیدنظر بر مبنای مقرّرات نهاد داوری یا قانون حاکم بند نخست: تجدید نظر به تجویز نهادهای داوری بند دوم: تجدیدنظر به تجویز قانون حاکم بر داوری مبحث دوم: آثار تجدیدنظرخواهی فصل پنجم: اعتراض به رأی داوری مبحث نخست: امکان نفی صلاحیت دادگاه یا اسقاط حقّ اعتراض گفتار نخست: نفی صلاحیت دادگاههای مقّر داوری مخالف با نظم عمومی گفتار دوم: اسقاط صریح یا ضمنی حقّ مراجعه به دادگاه مبحث دوم: آثار دعاوی اعتراض به رأی داوری گفتار نخست: ردّ اعتراض برای ابطال رأی داوری گفتار سوم: اعاده پرونده به دیوان داوری برای رسیدگی مجدد مبحث سوم: آثار نقص و ابطال رأی داوری مبحث چهارم: جهات ابطال رأی داوری گفتار نخست: جهات بطلان رأی داوری از باب نقص قرارداد بند نخست: بطلان شرط یا موافقتنامه داوری بند دوم: فقدان اهلیت گفتار دوم: جهات ابطال رأی داوری به علّت شکستن و نقض قوانین کیفری بند نخست: کتمان اسناد و مدارک مؤثر در رسیدگی بند دوم: جعلی بودن سند استنادی گفتار سوم: جهات ابطال رأی داوری با امعان نظر به موانع اداری و سیاست کشوری بند نخست: صدور رأی در غیر از مهلتهای قانونی بند دوم: داوریناپذیر بودن موضوع رسیدگی شده در داوری بند سوم: مخالفت رأی داوری با نظم عمومی و اخلاق حسنه بند چهارم: مخالفت رأی صادره با قواعد آمره قانون حاکم گفتار چهارم: ابطال رأی داوری به علّت نقض تشریفات در دیوان داوری بند نخست: نقض تشریفات اخطارها برای اطلاع از داوری و حضور در جلسات الف: اطلاع صحیح و رعایت مقرّرات ابلاغ ب: عدم امکان ارائه دلایل و مستندات بند دوم: نقض ترکیب داوری و تجاوز از حدود صلاحیت الف: تجاوز از حدود صلاحیت ب: صدور رأی با تعداد نادرست اعضای هیأت داوری پ: مشارکت مؤثر داور مجروح در داوری فصل ششم: شناسایی رأی داوری مبحث نخست: تفاوت شناسایی و اجرای رأی مبحث دوم: شناسایی بر اساس قانون محّل، اجرا مبحث سوم: تمایز اجرای رأی داوری از شناسایی آن مبحث چهارم: وحدت و دوگانگی شرایط ناظر بر شناسایی آراء داوری گفتار نخست: وحدت شرایط ناظر به شناسایی (شناسایی بی تبعیض) گفتار دوم: عدم وحدت شرایط ناظر بر شناسایی (شناسایی متفاوت) مبحث پنجم: دامنه شمول کنوانسیون نیویورک بدون رزرو، سهولت اجرا و ردّ شناسایی گفتار نخست: شمول کنوانسیون نیویورک گفتار دوم: سهولت اجراء آراء داوری نسبت به احکام قضایی گفتار سوم: موارد ردّ شناسایی در کنوانسیون نیویورک فصل هفتم: اجرای آرای داوری تجاری مبحث نخست: اجرای رأی در مقّر داوری مبحث دوم: اجرای رأی داوری در خارج از مقّر داوری گفتار نخست: داوریهای مشمول کنوانسیون گفتار دوم: داوریهای غیر مشمول کنوانسیون مبحث سوم: موارد عدم اجرا گفتار نخست: ایرادهای قراردادی بند نخست: عدم وجود اهلیت بند دوم: عدم صحت موافقتنامه داوری بند سوم: عدم وجود اختیار برای موافقتنامه داوری گفتار دوم: ایرادهای مربوط به تشریفات داوری یا هیات داوری گفتار سوم: ایرادهای مرتبط با محّل، اجرای رأی داوری مبحث چهارم: اجرای رأی داوری خارجی در ایران گفتار نخست: اجرای رأی داوری به مثابه رأی داوری داخلی گفتار دوم: اجرای آراء داوری به مثابه احکام خارجی گفتار سوم: رأی داوری خارجی به مثابه سند خارجی کتابنامه الف: منابع عربی و فارسی 1- کتابها و مقالات 2- اسناد، کنوانسیونها، قوانین، مقررات، گزارشها و دستورالعملها ب: منابع لاتین 1- کتابها و مقالات 2- اسناد، کنوانسیونها، قوانین، مقررات، گزارشها و دستورالعملها و پروندهها نمایه واژگان کتابهایی از همین نویسندگان نمونه یک شرط داوری برای هر نوع قرارداد
تألیف: دکتر مهراب دارابپور دکتر محمد دارابپور دکتر محمدرضا دارابپور
مشخصات نشر:
اصول و مبانی حل و فصل مسالمتآمیز اختلافات: داوری تجاری بینالمللی / کتاب نخست: آیین تشکیل دیوان داوری مولفین: دکتر مهراب دارابپور / دکتر محمد دارابپور / دکتر محمدرضا دارابپور ناشر: گنج دانش چاپ: نخست، 1401 تعداد: 500 شابک دوره: 978-622-7974-16-4 شابک: 978-622-7974-15-7 قیمت: 130.000 تومان
فهرست گسترده مطالب
فهرستها سخن ناشر سرآغاز کلام 1- ضرورت ایضاح روند داوری 2- مضررات دستوری بودن تحولات فرهنگی 3- داوری نگین انگشتری حل اختلاف 4- داوریهای بینالمللی به عنوان یک روش حل اختلاف بخش نخست: شمایی از جایگاه و ساختار داوری فصل نخست: نکات اساسی داوریهای بینالمللی مبحث نخست: داوری بینالمللی و مفاهیم و تعاریف آن گفتار نخست: مفاهیم و تعاریف داوری گفتار دوم: داوریهای خارجی مبحث دوم: ماهیت حقوقی داوری و ضرورت همکاری ناشی از آن گفتار نخست: ماهیت حقوقی داوری و نظریات مرتبط آن بند نخست: نظریه صلاحیتی بند دوم: نظریه قراردادی بودن داوری بند سوم: نظریه ترکیبی (قراردادی و صلاحیتی) بند چهارم: ماهیت مستقل خودسامان یا خود آیین داوری گفتار دوم: ضرورت همکاری دیوانهای داوری با مراجع قضایی بند نخست: همکاری با نظام حقوقی داخلی بند دوم: همکاری با نهادها و سازمانها بینالمللی بند سوم: رعایت حقوق بشر در تمام روند داخلی و اجرای آن مبحث سوم: ویژگیهای داوری گفتار نخست: اتکاءِ رسیدگی داوری به توافق طرفین گفتار دوم: مشابهت رأی داوری با حکم دادگاه گفتار سوم: مستند بودن رأی داوری گفتار چهارم: نهایی بودن رأی داوری گفتار پنجم: خصوصی و محرمانه بودن داوری گفتار ششم: الزامآور بودن رأی داوری مبحث چهارم: خصوصیات اساسی داوریهای تجاری بینالمللی و تابعیت آرای آن گفتار نخست: اوصاف داوریهای تجاری بینالمللی و تابعیت آن بند نخست: وصف تجاری بند دوم: وصف بینالمللی الف: معیار عینی (اختلافات ناشی از موضوع تجارت بینالمللی) ب: معیار شخصی (اختلافات ناشی از اشخاص تابع کشورهای مختلف) پ: معیار ترکیبی (ترکیبی از معیارهای شخصی و عینی) گفتار دوم: تابعیت بینالمللی داوری بند نخست: داوری بینالمللی با تابعیت داخلی یا ملی بند دوم: داوری بینالمللی با تابعیت غیر محلی یا فراملی فصل دوم: نقش سازمانهای داوری، منابع و انواع داوری مبحث اول: منابع داوری گفتار نخست: منابع داخلی بند نخست: منابع قراردادی بند دوم: منابع قانونی الف: قانون آیین دادرسی مدنی ایران مصوب 1379 ب: قوانین خاص داخلی مرتبط با داوری نخست: حل اختلاف در شرایط عمومی پیمان دوم: حل اختلاف در وزارت نفت سوم: داوری در قانون پیش فروش ساختمان و آپارتمان پ: قانون1376 داوری تجاری بینالمللی ایران گفتار سوم: کنوانسیونها و سازمانهای داوری بند نخست: دیوانها وکنوانسیونهای عمده و اصلی بند دوم: سایر کنوانسیونها و معاهدات بینالمللی بند سوم: تأثیر اسناد و رویّه داوری بینالمللی مبحث دوم: انواع داوریها گفتار نخست: انواع داوریها از نظر تسهیلات تدارک شده برای انجام داوری بند نخست: داوری موردی بند دوم: داوری سازمانی گفتار دوم: انواع داوری از نظر آزادی مراجعه به داوری بند نخست: داوری اجباری بند دوم: داوری اختیاری گفتار سوم: انواع داوری از نظر تعداد داوران بند نخست: داوری واحد بند دوم: داوری از طریق هیئت داوری گفتار چهارم: انواع داوریها از نظر موضوعات مورد رسیدگی بند نخست: داوریهای مدنی بند دوم: داوریهای تجاری گفتار پنجم: انواع داوری از نظر تبعیت از رأی داوری فصل سوم: جایگاه داوری در مقایسه با سایر روشهای حل و فصل اختلافات مبحث نخست: جایگاه داوری در مقایسه با دادرسی قضایی گفتار نخست: کمبودها و کاستی داوری نسبت به دادرسی گفتار دوم: امتیازات داوری نسبت به دادرسی قضایی مبحث دوم: جایگاه داوری در مقایسه با روشهای دوستانه حل و فصل اختلافات گفتار نخست: مذاکره برای حل و فصل دوستانه گفتار دوم: کارشناسی روشی برای حل اختلاف گفتار سوم: داوری آزمایشی گفتار چهارم: ارزیابی بیطرفانه شیوهای نوین در حل و فصل اختلافات مبحث سوم: داوری در مقایسه با هیأتهای حل اختلاف مبحث چهارم: جایگاه میانجیگری تجاری بینالمللی در مقایسه با داوری گفتار نخست: مفهوم و قلمرو میانجیگری بند نخست: تعریف میانجیگری بند دوم: انواع میانجیگری الف: میانجیگری تسهیل کننده ب: میانجیگری به واسطه دستور دادگاه پ: میانجیگری از طریق ارزشیابی ت: میانجیگری تحولگرا ث: روش میانجیگری-داوری (مِد-آرب) ج: روش داوری-میانجیگری (آرب-مِد) د: میانجیگری الکترونیکی گفتار دوم: تفاوت میانجیگری با سایر روشهای جایگزین حل و فصل اختلاف بند نخست: تفاوت میانجیگری با داوری بند دوم: تفاوت صلح با میانجیگری و سازش بند سوم: تفاوت میانجیگری با سازش بند چهارم: تفاوت مذاکره با میانجیگری گفتار سوم: اصول حاکم بر میانجیگری بند نخست: میانجیگری اختیاری است بند دوم: میانجیگری محرمانه است بند سوم: توقف مرور زمان با شروع فرایند میانجیگری بند چهارم: عدم قابلیت استناد به مطالبه مطروحه طرف مقابل در سایر رسیدگیها بند پنجم: عدم محرومیت در استفاده از سایر روشهای جایگزین حل و فصل اختلافات بند ششم: معتبر و لازم الاجرا بودن توافقنامه ناشی از میانجیگری گفتار چهارم: نکات کلی حل و فصل اختلافات با میانجیگری
بخش دوم: آماده سازی روند داوری فصل چهارم: مسائل شکلی و ماهوی ارجاع به داوری مبحث نخست: انواع شیوههای ارجاع به داوری و جایگاه استقلالی ارجاع گفتار نخست: شرط داوری در قراردادهای تجاری گفتار دوم: توافق، قرارداد یا موافقت نامههای جداگانه داوری گفتار سوم: استقلال یا وابستگی شرط یا موافقتنامه داوری مبحث دوم: شرایط صحت حقوقی و اجتماعی ارجاع به داوری گفتار نخست: شروط صحت ارجاع امری به داوری بند نخست: تراضی بر داوری بند دوم: اهلیت اقامۀ دعوی گفتار دوم: شروط پذیرش داوری در جامعه بند نخست: داوری پذیری اختلاف بند دوم: عدم مغایرت داوری با نظم عمومی و اخلاق حسنه مبحث سوم: تأثیر محتوای شرط یا موافقتنامه داوری فصل پنجم: پذیرش داور یا هیئت داوری (تشکیل دیوان داوری) مبحث اول: زمان انتخاب داوران گفتار اول: انتخاب داور قبل از بروز اختلاف گفتار دوم: انتخاب داور بعد از بروز اختلاف گفتار سوم: بعد از حدوث اختلاف و عدم امکان سازش مبحث دوم: مرجع تعیین کننده داور گفتار اول: تعیین داور توسط طرفین گفتار دوم: تعیین داور از طریق ثالث بند نخست: تعیین داور توسط اشخاص عادی بند دوم: تعیین داور توسط دادگاه بند سوم: انتخاب توسط سازمانهای داوری گفتار سوم: نقش سرداور در سیستمهای مختلف حقوقی مبحث سوم: شرایط و ویژگیهای داور گفتار نخست: بیطرفی داور گفتار دوم: استقلال داور گفتار سوم: رعایت شرایط طرفین مبحث چهارم: تعداد داوران گفتار اول: تعداد داوران در صورت توافق گفتار دوم: تعیین تعداد داوران در صورت فقدان تراضی طرفین فصل ششم: جرح و تعدیل داور و حقوق و تکالیف وی مبحث نخست: جرح داوران و مسایل آن گفتار اول: کلیات جرح داوران گفتار دوم: جرح داور و موجبات آن گفتار سوم: چگونگی تشریفات جرح گفتار چهارم: اسقاط حق جرح گفتار پنجم: زمان جرح داور گفتار ششم: پایان مأموریت داوران و جایگزینی آنها مبحث دوم: حقوق و مسئولیتهای داوران گفتار نخست: داور به مثابه قاضی در مقام صدور رأی بند نخست: مسئولیت مدنی سازمان داوری بند دوم: محدودیتِ مسئولیت داوران بند سوم: محدودیت مصونیت داوران گفتار دوم: تعهدات داوران نسبت به اصحاب دعوی و نهاد داوری بند نخست: تعهد به حل اختلاف میان طرفین با رعایت قانون و بدون تأخیر ناروا بند دوم: تعهد به بیطرفی و استقلال و حفظ اسرار بند سوم: جبران خسارات وارده گفتار سوم: مسئولیت مدنی داوران گفتار چهارم: حقالزحمه سازمان داوری و داوران بند نخست: شیوههای تعیین حق داوری بند دوم: حقالزحمه داوری در داوری سازمانی کتابنامه 209 الف: منابع عربی و فارسی 1- کتابها و مقالات 2- اسناد، کنوانسیونها، قوانین، مقررات، گزارشها و دستورالعملها ب: منابع لاتین 1- کتابها و مقالات 2- اسناد، کنوانسیونها، قوانین، مقررات، گزارشها، دستورالعملها و پروندهها نمایه واژگان کتابهایی از همین نویسندگان نمونه یک شرط داوری برای هر نوع قرارداد
تألیف: دکتر مهراب دارابپور استاد حقوق تجارت بینالملل دانشگاه شهید بهشتی
نویسندگان همکار در این کتاب:
دکتر رضا اسلامی، دانشیار دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی
دکتر محسن عبداللهی، دانشیار دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی
دکتر محمّدحسین رمضانیقوامآبادی، دانشیار دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی
دکتر باقر شاملو، دانشیار دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی
دکتر نرگس صداقت، مدرس دانشگاه و وکیل دادگستری
دکتر محمّدرضا دارابپور، عضو هیأت علمی دانشگاه علامه رفیعی
محمّد دارابپور، مدرس دانشگاه، پژوهشگر دکتری حقوق بینالملل
زهرا عاصف کبیری، پژوهشگر دکتری حقوق خصوصی
طوبی توحیدیفرد، کارشناس ارشد حقوق تجارت بینالملل
مشخصات نشر
اصول و مبانی حقوق تجارت بینالمللکتاب ششم: مسؤولیّتها، تعارض قوانین، حل و فصل اختلافات تجاری بینالمللی،حقوق بشر، محیط زیست، گردشگری، توسعهی پایدار و جرائم تجاری بینالمللی
مؤلف:
دکتر مهراب دارابپور
با همکاری:
دکتر محسن عبداللهی، دکتر رضا اسلامی، دکتر باقر شاملو، دکتر نرگس صداقت، دکتر محمّدحسین رمضانی قوامآبادی
به اهتمام:
محمد دارابپور
ویراستار ادبی:
دکتر فاطمه مرادی
ناشر:
انتشارات گنج دانش
چاپ و صحافی:
صدف
نوبت چاپ:
سوم، ویرایش دوم، 1400
شمارگان:
500 جلد
قیمت جلد شومیز:
130.000 تومان
شابک دوره:
978-622-6187-04-6
فهرست کوتاه مطالب این مجلد
کتاب ششم: مسؤولیّتها، تعارض قوانین، حل و فصل اختلافات تجاری بینالمللی، حقوق بشر، محیط زیست، گردشگری، توسعهی پایدار و جرائم تجاری بینالمللی فهرستها سخن ناشر مقدمه چاپ سوم (ویرایش دوم) جلد ششم سرآغاز کلام در کتاب ششم فصل نخست: مسؤولیّت مدنی در تجارت بینالملل مبحث نخست: اهمّیّت نسبی مسؤولیّت مدنی بینالمللی در مقایسه با مسؤولیّت قراردادی مبحث دوّم: ارکان مسؤولیّت مدنی مبحث سوّم: شیوههای جبران خسارت فصل دوّم: مسؤولیّت مدنی تجاری در فضای مجازی (سایبری) مقدّمه مبحث نخست: ماهیّت و مبنای مقابله با خسارت در فضای مجازی در حقوق ایران و کامنلو مبحث دوّم: مبانی و مقایسه تطبیقی حقوق و مسؤولیّتها فصل سوّم: جرایم بینالمللی در حقوق تجارت بینالملل مقدّمه مبحث نخست: چرایی حمایت حقوق کیفری از حقوق تجارت بینالملل مبحث دوّم: جرم انگاری پولشویی جلوهای از حمایت حقوق کیفری از حقوق تجارت بینالملل فصل چهارم: تجارت بینالملل و حقوق محیط زیست مقدّمه مبحث نخست: تأثیر تفکّر در برخورد با محیط زیست جهانی مبحث دوّم: رابطه میان محیط زیست و تجارت مبحث سوّم: توجّه به محیط زیست در سازمان تجارت جهانی فصل پنجم: تجارت بینالملل و حقوق بشر مبحث نخست: موضوعات مفهومی– هنجاری در ارتباط میان تجارت بینالملل و حقوق بشر مبحث دوّم: موضوعات ساختاری و عملی در ارتباط میان تجارت بینالملل و حقوق بشر مبحث سوّم: اقدامات منطقهای در ارتباط بین تجارت بینالمللی و حقوق بشر مبحث چهارم: پیش نویس کنوانسیون حقوق بشر و تجارت فراملى ٢٠١٨ نتیجه مباحث فوق فصل ششم: تجارت بینالملل و حقوق گردشگری مبحث اول: سهم دولتها از گردشگری و کیک اقتصادی جهان مبحث دوم: اثرات گردشگری در حیات بخشی انسانها مبحث سوم: سازمانهای جهانی گردشگری فصل هفتم: تجارت بینالملل در پرتو توسعهی پایدار جامع مقدّمه مبحث نخست: توسعه مفهومی، اهداف و اصول توسعهی پایدار مبحث دوّم: توسعه اجتماعی، زیستمحیطی و اقتصادی مبحث سوّم: دیدگاه حقوقی به توسعهی پایدار مبحث چهارم: توسعهی پایدار در تجارت و ابعاد آن فصل هشتم: تعارض قوانین در حقوق تجارت بینالملل مبحث نخست: حقوق بینالملل خصوصی مبحث دوّم: تعارض قوانین فصل نهم: حل و فصل اختلافات تجاری و بازرگانی بینالمللی مبحث نخست: تمهیدات لازم برای جلوگیری از بروز اختلاف مبحث دوّم: شیوههای جایگزین حل و فصل اختلاف مبحث سوّم: شرایط اعتبار موافقنامه داوری (توافق بر شیوههای حل اختلاف) مبحث چهارم: آیین داوری حل و فصل اختلافات مبحث پنجم: شناسایی و اجرای رأی داوری مبحث پنجم: شناسایی و اجرای آرای داوری مبحث ششم: اصول داوری تجاری مبحث هفتم: یکنواختسازی مقرّرات و هماهنگسازی آراء داوری مبحث هشتم: میانجیگری تجاری بینالمللی مبحث نهم: کنوانسیون سنگاپور کتابنامه (Bibliography) اختصارات (Abbreviations) نمایهی واژگان فصول مجموعه کتابهای «اصولومبانیحقوق تجارت بینالملل»
روابط و معاملات تجاری قواعد مخصوص به خود را دارد. هر عمل و کنشی نیز عکسالعمل و واکنشی دارد. اکنون دو نوع نگرش عمده، در رابطه با برخورد با تجّار و دولتها در تجارت بینالملل وجود دارد. نگرش اول راه تعامل است. راه تعامل میگوید: «در عرصه تجارت و سیاست، مذاکره، ارتباط و احترام متقابل حیاتی است». نگرش دوم راه مقابله است. این راه همهی توان خود را در جهت بدبینی به داخلیها و خارجیها مصروف میکند. این روش خارجیان را دشمن و داخلیهای سیاستمدار که میتوانند کشور را نجات دهند را، با مباهته، نامطلوب قلمداد میکند.
راه تعامل در اقتصاد، گامهای عملی و واقعگرایانه در جهت جلب سرمایهی خارجی است. نظیر بیشتر اقداماتی که مالزی، ترکیه، امارات و سنگاپور انجام دادهاند. راه تقابل این را درک نمیکند که اگر خارجیان در شرکتها و ساخت و ساز و سرمایهگذاری کشور دخیل نباشند، از نظر سیاسی کشور و مسؤولین آن مانند هَمَجٌ رَعَاعٌ[1] خواهند شد. کسی که شعار میدهد که دندان منافع سرمایهگذاران را در دهان آنان خرد میکند، به زودی ناتوان میشود و حتّی از ضعیفترین کشورها و شرکتهای خارجی کوچک نیز ضربه میخورد. راه تعامل بر پایه دوستی، تفاهم، گذشت و انسان مداری حرکت میکند. این راه اختلافات ایجاد شده را با بزرگواری و مسامحه حل میکند. راه تقابل با تندی و خشونت، هر گونه گذشت و بخشش را نفی میکند. این راه رحم و مروّت را فقط بین خودیها جایز میشمارد. راه تعامل، اقتصاد را به دست مردم و راه تقابل آن را به دست خودیها، و به ویژه نظامیان، میدهد. راه تعامل همدلی، دوستی و اعتماد میطلبد. رهروان راه تقابل، هر چند گاهی منکر این محاسن نمیشوند، ولی بر ضد آنها عمل میکنند.
به طور خلاصه، راه تعامل راه معاملات تجاری بینالملل است و راه تقابل راه کشف شدهی برخی تلاشگران فقهی است. نگرش مبتنی بر همدلی و اعتماد بر معامله، سود، نفع و گسترش اقتصاد میاندیشد؛ در حالی که نگرش مبتنی بر تندی و خشونت مقرّرهای را که از قدما کشف کردهاند را عیناً و بدون انعطاف اجرا میکنند تا در پیشگاه معبود، از خود رفع تکلیف کرده باشند. جهل برای مردم عادی نرمترین بالش است که میتوانند بر روی آن به خواب آرام و لذت بخشی فرو روند، ولی برای مدیران و دست اندرکاران امور تجاری زهری مهلک و یا انبار باروتی است که هر لحظه امکان انفجار آن با کوچکترین اقدام ناروایی وجود دارد.
با هر عقیدهای، اعم از اینکه خداوند مدعی اشرف مخلوقات بودن را به وجود آورده یا تفکّرات انسان او را خلق کرده و این موجود خودخواه و سودجو در طی سالیان از تکامل حیوانات به وجود آمده باشد، هم اکنون انسانها مجبور به زندگی، تعامل، تجارت و بازرگانی با یکدیگرند. برای تکامل و رشد بیشتر، همکاری و اجتناب از تقابل لازم و ضروری است. امروز، نزاع با دیگران جنگ و تخریب زیانبار را برای طرفین به همراه دارد. به طور معمول، عقب افتادهترین قانون متعلق به دیدگاههای اشخاص کم خردی است که خود، ایدئولوژی و افکار خود را بهترین میدانند و قصد دارند آن را بر دیگران تحمیل کنند.
دین هر فرد به وضعیّت عقل، تفکر، نگرش و جهان بینی وی بستگی دارد. دید فردی که در یک محیط کوچک و بسته زندگی میکند، هرگز مانند کسی نیست که در محیط بزرگ و باز زندگی میکند. نگاه فردی که در یک کشور محدود زندگی کرده و ارتباطی با جهان خارج از آن ندارد، محال است به وسعت دید افرادی باشد که جهان دیده و به کشورهای زیادی سفر کردهاند. هرگز دیدگاه یک فرد متفکّر، آینده نگر، آینده پژوه، آینده ساز و تغییر دهندهی برنامه ریزی شدهی آینده، مانند کسی نیست که تمایل دارد قوانین و مقرّرات امروز را از قواعد و مقرّرات هزاران سال پیش برای رفع تکلیف کشف کند و با تحکّم و زور بر مردم تحمیل نماید.
فقر و فلاکت اقتصادی نصیب کشورهایی میشود که تصوّر میکنند با ایجاد محدودیّتها، گرفتن آرامش و دادن گرسنگی به ملت خود، خواب از چشم قدرتهای بزرگ اقتصادی جهان خواهند گرفت! در حالی که اثر کلیّهی تلاشهای همین کشورهای فلاکت زده اقتصادی، حدّ اکثر از اقدامات چند تروریست از جان گذشته، بیشتر نخواهد بود و اقدامات آنها هم جز ضرر و زیان دنیوی و اخروی، ثمری به بار نخواهد آورد.
برای کشوری که همهی مواهب طبیعی را دارد و تمام جاذبههای گردشگری را در خود جای داده است، فقر و عدم رعایت مصلحت جمعی و منافع مردم و ایجاد ناامیدی جمعی در بهبود شرایط زندگی و قرار دادن این کشور در گروه کشورهای با شاخص اقتصادی و تجارت پایین روا نیست.
لازم است که در واحد اندازه گیری انسانیّت تجدیدنظر شود و زندگی طیّبه هر دو جهان دوباره تعریف گردد. اگر همه چیز، بدون کار و فعالیت، مقدّر شده است، کارها همه باید تعطیل شود. در کشوری که زدن چند شلاق بر مضطر ناتوانی، به جای متجاوز به حقوق مردم، از هزار کار نیک ارزشمندتر باشد، کشور خرابی خواهد شد که سکونت در آن ممکن یا مطلوب نیست. موازی کاری و حرکت دو طیف قدرت در دو جهت فقط تضعیف سیستم را به بار میآورد.
جامعه و کشوری که تمایل به حضور در تجارت بینالملل دارد، نمیتواند جامعهای ناهماهنگ با سیاست تجاری بینالمللی باشد. اقتصاد دولتی یا شبه دولتی یا حتّی خصولتی مشکل بزرگتر راه تجارت بینالملل است و مانع رشد بخش خصوصی میشود. اگر نظام بانکی و برنامه بودجهای کشور، یارانههای غیر کارآمد به طور بنیادین تغییر نکند، اقتصاد به مسیر درست هدایت نمیشود. چنانچه نظام آموزشی (ابتدایی، متوسطه، عالی و دانشگاه بازنگری و اصلاح اساسی نشود و تفکر بسته و منجمد فردی قدمای عزیز تدریس گردد، امید به بهبود وضع اقتصادی و توسعه واهی خواهد بود. هرگاه شفافیّت عملی در کشور نباشد و تشکلهای سیاسی و احزاب با شفافیّت کار نکنند، رسانهها آزاد نباشند، قدرت در یک نفر (ولو مصلح و دانشمند) متمرکز شود، حقوق مالکیّت خصوصی و حقوق شهروندی ضایع گردد، امید تجّار قطع میگردد؛ تجارت رونق نمییابد؛ کارخانجات تعطیل میگردند؛ کارگاهها و شرکتها و ورشکسته میشوند و صحبت از تجارت جهانی بی معنی خواهد بود. تنها در صورتی امکان ورود در تجارت جهانی و تعامل با سایر کشورها به وجود میآید که حکمرانی و فرمان فرمایی و دستوردهی منتفی گردد و دولتها حکومت نکنند، بلکه به نمایندگی از تمامی اقشار مردم وظیفه اداره را تا زمانی که دوره محدود آنها تمام میشود، انجام دهند و سپس آماده باشند تا آخر عمر بازتاب، سزا و پاداش اعمال خود را دیده و تحمّل کنند. حکومتگران مادام العمر به راحتی نمیتوانند سیاستهای خود را در جهان، بدون هزینه کردن از آبرو و حیثیت، تغییر دهند ولی حکومتهای موقت اصولاً نیازی به تغییر ندارند و حاکم بعد با افتخار سیاستهای خود را اعمال میکند.
هر اندازه همبستگی روابط بینالمللی از نظر اقتصادی و نفع و ضرر مادی طرفین گستردهتر باشد برخوردها ملایمتر خواهد بود. مقایسه برخورد اروپا و ایالات متّحدهی آمریکا در قضیه الحاق کریمه به روسیه این امر را به خوبی نشان میدهد. ایالات متّحدهی آمریکا با چین به علت روابط تجاری گستردهتر، به نحو شایستهتری برخورد میکند. وجود قدرت نظامی قوی در رفتارها تأثیرگزار است، امّا هیچگاه به پایهی تأثیر قدرت اقتصادی نمیرسد. کشوری که دارای قدرت اقتصادی و رسانهای برتر باشد، تصمیمهای مفیدتر و مؤثّرتری میگیرد. حتّی تحریمها هم بر مبنای وجود یا عدم وجود روابط اقتصادی گستردهتر، اعمال میشود. برخی از کشورها به علت فقر مدیریتی، سوءِ استفاده از منابع اقتصادی خود (به نحوی که مصرف کننده محض شناخته میشوند)، در معرض تحریمها و حتّی تهمتها و افتراهای بیشتری قرار دارند و یار و یاوری حتّی بین دوستان اندک سیاسی خود پیدا نمیکنند. این کشورها، اگر خود را تغییر ندهند، در نهایت محکوم به نابودی یا زوال تدریجی خواهند بود. نقش اخلاق در قانونگذاری غیر قابل انکار است، امّا بخش اعظم احترام جهانی، به خاطر ضرورتها و نیازهای اقتصادی است نه اخلاق روابط بینالملل. نیاز، خوف و رجاءِ بر ایجاد احترام تأثیر گذارند.
تبلیغ فرهنگ و دین در شرایطی که فقر در جامعهای حاکم باشد، اثر معکوس دارد. بدترین زمان برای تبلیغ دین (در واقع بهترین زمان برای دین زدایی) زمانی است که مردم در تلخی و رنج و فقر زندگی میکنند، بازیگران معاملات بینالمللی، اعم از شرکتهای بزرگ چند ملیتی و دولتهای دارای تجارت آزاد، به علت مازاد تجاری خود بر دنیا تحکّم میکنند. همبستگیهای اقتصادی باعث میشود که جنگ و نزاع و کشمکش کمتری بین دست اندرکاران و کشورهای مربوطه رخ دهد. سرمایه گذاریهای کلان برخی همسایگان و به کارگیری کارگران فراوان با جمع درآمدهای بسیار بالا، تعامل با بهداشت جهانی و مبادله خدمات و سرمایه، هر کشور را در زمره یکی از بزرگترین بازیگران سیاسی قرار میدهد. دولتها، حتّی اگر نقض حقوق بشری در یک کشور هم صد در صد بوده و آزادی سیاسی هم مطلقاً وجود نداشته باشد، در برخورد با این کشور محتاطانه عمل میکنند.
اخلاق اقتصادی عامل مهم رفتارهای بینالمللی
نباید منکر شد که سرمایه اصلی بشر اخلاق است. اکنون مسؤولیّتهای اجتماعی سازمانها و شرکتها نقش اخلاق گروهی را ایفا میکنند. امّا اخلاق و مسؤولیّت بدون سرمایه و عمل در هیچ زمانی مؤثّر و مطلوب نبوده است. سرمایه گذاری، معامله و برخوردها و تعاملهای بین کشورها، هرگاه با اخلاق همراه باشد نکوتر و زیبندهتر خواهد شد. حجم معاملات و مبادلات است که تعیین میکند، گفتارها و رفتارها دوستانه یا خصمانه باشد. ملاقات، جلسه، سفر، ردّ اتهام و دفاع از خود، موعظه و دعوت به مراعات اخلاق انسانی، برخی کشورهای عقب افتاده که خود را هادی بشریّت میدانند، هیچگاه هیچ ثمره مفید و کاربردی برای آن کشور فلاکت زده نداشته و باعث جلوگیری از رفتارها و گفتارهای خصمانه علیه آن کشور نشده، و هیچ اندیشه اقتصادی، فنی و سیاسی را با خود همراه نکرده است. دوستی و دشمنی سیاسی حرف آخر را نمیزند، بلکه تعاملات تجاری و اقتصادی است که اخلاق و سیاست و تعاملات فنی و همکاریهای عملی و حتّی رسانهای را هدایت و رهبری میکند.
جنگها و صلحها هم مبنا و پایگاه اقتصادی دارند. جنگهای اوّلیّه باورمداران دینی برای فتح کشورهای همسایه دستیابی به منابع کلان اقتصادی و طلا و جواهرات و خزاین این کشورها، در کنار دسترسی به تمایلات هوس مدارانه، قبل از هر چیز پایگاه اقتصادی داشته و برای جلوگیری از فقر و فاقهی مسلمانانی بود که برای تغذیه روزانه هیچ ممرّ درآمدی نداشته و با جنگ هیچ چیز را از دست نمیدادند، بلکه همه چیز را به دست میآوردند. تمام جنگهای فعلی که قدرتهای بزرگ در ماورای آن هستند، بر خلاف باورهای منحرف سیاست نداران کشورهای جهان سوم، به طور عمده، مبنا و پایگاه اقتصادی دارند، هر چند در شروع جنگ و ادامه آن تحت پوششهایی نظیر حقوق بشر و مقابله با تروریستها باشد و بحثی از مسائل اقتصادی مطرح نگردد. ترقّی و تنزّل کشورها بر پایه اقتصاد است که چرخهای آن بر مبادلات تجاری (اموال مادی، خدمات، سرمایه گذاری و خرید و فروش آفرینشهای فکری) سوار شدهاند. دولتهایی که داراییهای خود را صرف توسعه کشور خود و روابط اقتصادی و نیازمند کردن دیگر کشورها به خود نمیکنند، اندکی پس از آگاهی مردم و رفع پوپولیسم فکری محکوم به سقوط هستند. اندیشه و افکار و ایده آنها نیز مضمحل خواهد شد، به نحوی که هیچ دشمن خارجی قادر نبوده و نیست که چنان ضربهای به عقاید و ایدئولوژی آن کشورها وارد نماید. در این که چگونه این خسارتها جبران شود، تأمّل زیاد وجود دارد.
فلسفهی تقسیم بندی و توالی فصول کتاب پیش رو
فلسفهی هرم اولویّتهای نحوهی تدریس حقوق تجارت بینالملل در مقدّمهی کتاب نخست تشریح شد. در این طبقه بندی مسایل مرتبط با مسؤولیّت، رابطهی حقوق تجارت بینالملل با سایر رشتهها، تعارض قوانین و حل و فصل دعاوی در مرحله نسبتاً پایانی (یعنی کتاب ششم) قرار گرفت.
مسؤولیّت در تجارت بینالملل
در مورد نقص قراردادها و نحوه جبران خسارات و حقوق طرف مقابل در کتابهای قبلی بحث و گفتگو شد. معمولاً ایفای عین تعهّد در تجارت بینالملل جایگاهی ندارد. اگر یک طرف قرارداد را نقض کند، طرق دیگر جبران، از جمله پرداخت خسارت، در اختیار طرف دیگر قرارداد خواهد بود. باید توجّه داشت که همیشه خسارات وارده ناشی از نقص قراردادها نیست، بلکه وقایع حقوقی نیز میتواند باعث خسارت فراوان و گاهی غیر قابل جبران شود. مسائل مربوط به این گونه ضرر و زیانها در اثنای بحث از دروس مسؤولیّتهای مدنی بینالمللی در تجارت بینالملل مورد بررسی قرار میگیرند. وسعت این خسارات به حدی است که اگر در دانشکدههای حقوق، چند برابر مسائل قراردادی به آن پرداخته شود، هنوز ارزش تحقیق، تعمق، پژوهش و بهرهوری بیشتری را دارد. فصل اول کتاب این مطالب را پوشش میدهد.
ایجاد وب، سایتها و کانالهای متعدد در فضاهای مجازی، همراه با دامهای غیر محسوس اقتصادی، اجتماعی و سیاسی استکه بسیاری از انسانها را در گرداب خود میکشد. برای جبران خسارات در حقوق تجارت بینالملل نیز باید به دنبال راه چارهای بود و نمیتوان از این راه حلها غفلت کرد. خسارت ناشی از وقایع حقوقی میتواند در فضای مجازی نیز رخ دهد. بی شک عامل زیان در این فضا مسؤولیّت دارد، هر چند قادر به پرداخت خسارت نباشد. زیاندیده نیز باید جلو خسارت احتمالی وارده به خود در این فضا را بگیرد و در ایجاد آن نیز مساعدتی نکند. علاوه بر این، او باید با خساراتی که وارد شده است، مقابله کند و اجازهی گسترش آن را ندهد والّا استحقاق مطالبه دریافت خسارتی که قابل رفع یا دفع بوده است را نخواهد داشت. به همین علت فصل دوم این کتاب به این امر مهّم اختصاص داده شده است.
ارتباط حقوق تجارت بینالملل با حقوق محیط زیست و حقوق بشر
در بادی امر حقوق بشر و حقوق محیط زیست، مسؤولیّتهای اجتماعی خفته است. این مسؤولیّتها پایگاه در چشمه، اصول و مبانی اخلاقی دارند که برای بهینه کردن زندگی انسانها و رفاه آنها طرّاحی شدهاند. در جلد ششم از کتاب حاضر، از این گونه مسؤولیّتها نیز بحث خواهد کرد. رابطه تنگاتنگ محیط زیست و تجارت بینالملل امری نیست که بتوان آن را نادیده گرفت. تجارت بینالملل امکان دارد بدون تخریب محیط زیست و یا با تخریب شدید آن انجام شود. حقوق محیط زیست تلاش دارد که اقدامات سوداگران بینالمللی، حدّاقل خسارت برای محیط زیست را داشته باشد و از ورود خساراتی که قابل رفع و دفع است جلوگیری شود و خسارات غیر قابل اجتناب وارده نیز، تا حد امکان، به نحوی از انحاء جبران گردد. فصل چهارم این مسایل را پوشش میدهد.
رعایت حقوق بشر، لازمه گسترش تجارت بینالملل سالم است. تجارتی که بر پایهی انسانیّت بنا شده باشد، تجارت آرام بخش خواهد بود. امکان انجام تجارت گسترده بینالمللی با نقض هر چه بیشتر حقوق بشر نیز وجود دارد؛ فروش سلاح برای ایجاد اشتغال و کسب درآمد در کشورهای غربی و خرید آن توسط کشورهای عقب افتاده جهان سوم برای تسریع در انتقال ثروت از آنها به کشورهای غربی، مثال بارز این نوع تجارت ضد اخلاقی و ضد حقوق بشر است. خرید و فروش مواد مخدر، اعضای بدن انسان، امتحان کردن گوشت حیوانات تغییر ژن یافته و گیاهان تراریخته در کشورهای دیگر نیز که ممکن است به یک فاجعه بینالمللی تبدیل شود، نوع دیگری از این گونه تجارتهای غیر انسانی است. دفن کردن زبالههای اتمی در کشورهای فقیر در مقابل دریافت مبالغ ناچیزی توسط حکام آن کشورها یا به قیمت ابقاء آنها در سرکوب مردم کشور خود، نیز تجارت خانمان سوز و خطرناک دیگری است که مطالعهی رابطه حقوق تجارت بینالملل با حقوق بشر در یک فصل از کتاب حاضر را ایجاب میکند (فصل پنجم).
حقوق تجارت بینالملل و توسعهی پایدار جامع
اگر در کشورها تناسب و تعادل رشد از یک سو و تداوم و پایداری توسعه از سوی دیگر نباشد، امید به زندگی کمتر میشود و آرامش اقتصادی، اجتماعی و زیستمحیطی به هم میریزد. توسعهی اقتصادی همراه با مراعات اصول زیستمحیطی، استفاده از موهبتهای طبیعی، استمرار بهره وری، ایجاد و حفظ رفاه و بهبودی زندگی مردم کنونی و نسلهای بعدی از اهداف توسعهی پایدار است. به بیان نویسنده، توسعهی پایدار به معنای عام خود تداوم زندگی مسالمت آمیز و مفید بشر است. این اصطلاح، در معنای خاص خود، مفهوم بسط عدالت فراگیر در طول و عرض زمان را دارد و در معنای اخص خود به عنوان ارمغان شادی برای همگان شمرده میشود. حق بر توسعهی پایدار، عالیترین نوع از حقوق بشر است. دوام تجارت مطلوب در سطح بینالمللی با رعایت اصول توسعهی پایدار ممکن است. از این رو، یک فصل به نسبت گستردهتری به این موضوع اختصاص داده شده است. این مباحث متخصّصان حقوقی را هشیار میسازد که تجارت بینالملل بدون توسعهی پایدار جامع مطلوب جوامع انسانی نیست. پارادایم بینالمللی بر این مبنای متین استوار است که تمامی اقدامات و علوم بشری باید بر حول محور توسعهی پایدار جامع در گردش باشد. پس فراگیری علم و دانش مرتبط با این نوع توسعه، برای حقوقدانان حیاتی و ضروری است. گستردگی و تشریح بیشتر جزئیّات در فصل ششم، از یک طرف موجب تشکر از آقای دکتر محمّدرضا دارابپور است که هر بار تقاضای افزودن مطالب جدیدی به آن مینمود و از طرف دیگر، طولانی شدن آن، بر خلاف روش مرسوم کتاب حاضر، ضرورت عذر خواهی ما را از مخاطبان میطلبد. بر خلاف فصول دیگر که تحقیقات گستردهای در مورد آنها در کتابهای مرجع حقوقی وجود دارد، فصل مرتبط با توسعهی پایدار جامع، پیش از این از پشتوانهی ادبیّات کافی حقوقی برخوردار نبود. امید است این امر، عذر ما را در گستردهتر کردن و طولانی شدن فصل پیش گفته، قابل پذیرشتر نماید.
تعارض قوانین و حل و فصل دعاوی
گستردگی و فراگیری مسائل و موضوعات حقوق تجارت و بازرگانی بینالمللی بر دل نگرانیهای بازرگانان میافزاید. خرید و فروش، حمل و نقل، انتقال پول و روشهای پرداخت، انتقال خدمات (اعم از خدمات عادی و خدمات بانکداری، بیمههای خطر، ساخت و ساز، واردات و صادرات و وامهای بینالمللی)، سرمایهگذاری و تشویق[2] یا منع آن، انتقال فناوری و فناوری اطّلاعات، ضمانتنامههای بانکی، تأمین مالی بینالمللی، تأمین مالی پروژه، تجارت الکترونیک، در کنار مسایل فوق، خود به خود، مشکلات، اختلافات، دعاوی و به طور طبیعی تعارض قوانین فراوانی را به وجود میآورند. در این صورت، اوّلاً بررسی تعارض قوانین در حقوق تجارت بینالملل در یک فصل ناگزیر مینماید (فصل هفتم) و ثانیاً حلّ و فصل اختلافات و دعاوی تجاری از طریق مراجع قانونی و به روش حلّ و فصل دوستانه، مذاکره، کارشناسی، دادرسی خصوصی، سازش و میانجیگری، داوری توسط دیوانهای داوری و رسیدگی در دادگاههای داخلی و بینالمللی را میطلبد. از این رو، باید برای اختلافاتی که ممکن است در تجارت بینالملل رخ میدهد، شیوههای رفع اختلاف اندیشیده شود. بهترین شیوهی حل اختلاف که داوری و توابع آن است در فصل آخر این مجلّد مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
همانگونه که در هرم نحوهی تحقیق و تدریس در حقوق تجارت بینالملل، مقدّمهی کتاب نخست، مطرح شد، تجزیه و تحلیل آراء صادره در حقوق تجارت بینالملل، موضوع کتاب جلد هفتم است که از خداوند توفیق تدوین و نگارش آن را میطلبیم.
شکرگزاری و قدردانی
در کتاب حاضر از جدیدترین تقریرات استادان، از جمله دکتر حمیدرضا نیکبخت، دکتر محسن عبداللهی، دکتر ماشاءاله بناءنیاسری، دکتر محمّدحسین رمضانی قوامآبادی، دکتر صادق ضیایی بیگدلی نیز استفاده شده که جای تقدیر از این بزرگواران را دارد. لازم است تشکّر و قدردانی فراوان نثار سایر همکاران عزیزم جناب دکتر رضا اسلامی، دکتر نوید رهبر، دکتر محمّد نامدار زنگنه، دکتر سیّد اصغر هندی و کارشناسان ارشد حقوق تجارت بینالملل جناب وکیل بهزاد فغانی، جناب وکیل نادر حاجی علی خمسه، آقای عرفان فیض مغربی و خانم طوبی توحیدیفرد شود. همکاریهای آقای دکتر محمّدرضا دارابپور و تلاشهای فراوان پژوهشگر دکترای حقوق بینالملل آقای محمّد دارابپور که شبانه روز با تحقیق، تألیف، ویرایش حقوقی و به روز رسانی و اعتلای محتوا کمک رسان بودهاند، نیز قابل تقدیر و تشکّر است. همگی، همکاریهای شایستهای در نگارش فصول مختلف و طرّاحی و فشردهسازی کتاب داشته و در این راه زحمتهای فراوانی متحمّل شدهاند. اصلاحات ادیب گرانقدر، سرکار خانم دکتر فاطمه مرادی (نیلوفر)، هرچند همگی اعمال نشد، اصلاحات حقوقی سرکار خانم دکتر عصمت گلشنی و جناب دکتر مهدی حسینی مدرّس و سرکار خانم سامره بادکوبه هزاوه نیز موجب سپاسگزاری فراوان است. ذکر نام همهی یاری رسانان و لطف آفرینان ممکن نیست، ولی تشکّر و قدردانی ما به تمامی آنها تعلّق میگیرد.
باز ناگفته نماند که تمامی خوبیها و محاسن علمی این کتاب نیز متعّلق به همکاران گرامی و عیوب و کاستیهای آن نیز به شخص اینجانب تعلّق دارد. پیشنهادهای اصلاحی اشخاص، به ویژه در مواری که میتواند منجر به فشرده و خلاصهسازی مطالب این کتاب شود، به دیدهی منّت پذیرفته میشود.
خداوند دانای جلیل را شاکریم که توفیق تکمیل این شش جلد کتاب اصول و مبانی حقوق تجارت بینالملل را عنایت فرمود و از او مسألت میطلبیم تا امکان نگارش جلد هفتم که راجع به تحلیل آرا مرتبط با تجارت بینالملل است، را نیز فراهم آورد.
[2] برای مثال قانون تشویق و حمایت سرمایهگذاری خارجی مصوب 19/12/1380 ایران در جهت برنامه کلی موافقتنامههای مزبور تنظیم گردیده است. در ماده 9 قانون مزبور مقرر شده است: «سرمایهگذاری خارجی مورد سلب مالکیت و ملی شدن قرار نخواهد گرفت مگر برای منافع عمومی، به موجب فرایند قانونی، به روش غیر تبعیض آمیز، و در مقابل پرداخت مناسب غرامت به مأخذ ارزش واقعی آن سرمایهگذاری بلافاصله قبل از سلب مالکیت».
ماده 19 این قانون نیز مقرر میدارد: «اختلافات بین دولت و سرمایهگذاران خارجی در خصوص سرمایهگذاریهای موضوع این قانون چنانچه از طریق مذاکره حلّ و فصل نگردد، در دادگاههای داخلی مورد رسیدگی قرار میگیرد؛ مگر آنکه در قانون موافقتنامه دوجانبه سرمایهگذاری با دولت متبوع سرمایهگذار خارجی در مورد شیوه دیگری از حلّ و فصل اختلافات توافق شده باشد».
سپاس بیکران به خالق فکر و جان که این امکان را فراهم آورد تا ویرایش جدید برای چاپ سوم مجلد ششم کتاب حاضر به سامان رسد. در این مجلد، فصل مربوط به حقوق گردشگری و مباحث مربوط به میانجیگری تجاری بینالمللی و کنوانسیون سنگاپور و موارد ریز و درشت دیگر اضافه، تکمیل و به روز رسانی شده است.
قوانین و مقررات روبنا هستند و اقتصاد زیر بنا. البته، گاهی میتوان با مقررات حقوقی به کمک اقتصاد آمد. دولت و ملت ایران همواره مظلومانه هدف تحریمها، جنگها و تهدیدها و ترورها قرار گرفته و هزاران میلیارد دلار خسارت دیدهاند، ولی همینها ناخواسته میلیاردها دلار به کارخانههای اسلحهسازی غربی سرازیر کردهاند. از اقدامات غیر خردمندانه که بهانه به دست سیاستهای سلطهجویانه غرب و شرق میدهد باید پرهیز نمود. آرزوی ناپسندِ نابودی دیگران و شعار مرگ بر این و آن، فقط اقتصاد و تجارت بینالمللی کشور را منهدم میکند و برای عامۀ مردم جز خسران دنیوی و احتمالاً مجازات شدید اخروی ثمرهای به بار نخواهد آورد. آیا وقت آن نرسیده است که هوشمندانه با دنیا و کشورهای جهان تعامل و رقابت شود، قبل از این که آتش کشیدن به پول نفت مراحل نهایی خود را طی کند؟
به طور طبیعی بسیاری از بحرانهای اقتصادی، ثمرهی بحرانهای سیاسی است. در اقتصاد، و به ویژه حقوق، فرهنگِ مدارا و خداجویی کارسازتر از سایر روشهاست. عشق به موجودات هستی، حتی ارتباط عادیِ تجاری ملل با یکدیگر، مانع منازعات بین انسانها شده و موجبات آسایش و آرامش آنها را فراهم میآورد. پیروان جاهل، رهبران عادل و شایسته را نیز بدنام میکنند. جهل مرکب عدهای که عقیده باطل و فاسدِ مغایر خرد جمعی جهانیان دارند، به جایی رسیده است که قصد تحمیل آن را به جهان نیمه متمدن امروز دارند! این از مصائب بزرگ ملت شریف است. عبرت باید گرفت. نباید انتظار داشت کسانی که در نفرت، نژاد پرستی، اوهام دینی، نادانی و جهل شنا میکنند، به ساحل نجات برسند. کسانی که در دریای خردمندی غوطه ورند، در مرکز ثروتند و ساحل آنها همان شناست. ثروت، مکنت و توانایی، در معادن غنّیِ نفت و گاز و طلا نیست، بلکه باید آن را در عقلانیت و خرد جمعی جستجو کرد. امید نجات برای متوسلان به خرد جمعی و عاقلان نیکوکرداری که اضرار به غیر نمیرسانند وجود دارد، ولو منکر تمام واقعیات و حقیقتهای علمی و به ویژه عقاید دینی باشند. از رستگاری باورمدارانی که راه خرد جمعی نمیپویند و خردورزی نمیکنند نه در دنیا و نه در آخرت، خبری نیست. آنها مصداق بارز خَسِرَ الدُّنْیا وَالاْخِرَهَ هستند.
تجارت، به ویژه تجارت خارجی، آهوی ارزشمند هر کشور است که ضرورت دارد با تمام توان از آن حفاظت و پاسداری شود. تجارت بینالملل مأمن امن میخواهد، اگر این مأمن تجاری وجود نداشته باشد، امنیت از بین میرود و راه دزدی، اختلاس و پولشویی و هزینه در جایی که سرمایههای اجتماعی را به آتش میکشد، گشوده خواهد شد. البته، مطبوع طبع کاسبان تحریم و سوء استفاده کنندگان خواهد بود که همیشه کشور نابسامان باشد، تا آنها به سود خود و به ضرر ملت سوء استفاده کنند. عقل و خرد جمعی و تجارب تلخ و شیرین گذشتگان و سوابق تاریخی، میتواند راهنمای خوبی برای قانونگذاران و به ویژه تجار باشد.
خوشبختی در تعامل با مردم دنیا و بدبختی در نزاع و جنگهای بیهوده و بیثمر ایدئولوژیکی است. حساسیت به موارد نامربوط غیر اقتصادی، در مهد ظلم و بی عدالتی، جز تحکیم مبانی ضلالت چیزی را به ارمغان نمیآورد. به همین نحو نباید منتظر بود که حساسیتهای جاهلانه به امر جزیی و بیاهمیت اجتماعی، به جای ریشه کنی فقر، حرامخواری و بیمدیریتی، جز منکرات و فلاکت اقتصادی و در نهایت دین گریزی، ثمرۀ دیگری به بار آورد.
انسان با توجه به پنج نیاز اصلیِ نیاز به بقا، عشق و تعلق، قدرت و ارزشمندی، آزادی و تفریح زندگی خود را سامان میدهد. پایهی تجارت بر اساس سود و زیان است و هر تاجر هم با توجه به این نیازها اتخاذ تصمیم میکند. به طور معمول، وسیله مورد استفاده سنت گرایان، تقلید از نظر گذشتگان است، نه ضرورت و تجارب تجاری. به همین دلیل بر خلاف انتخابهای موجود گسترده امروزی، انتخابشان محدود است، بر رنج کشیدن و عذاب دادن خود و دیگران، نه لذت بردن خود و همجوران. تمرکز بر نقصها و ناتوانیها دارند نه توانمندیها و موفقیت ها؛ برای همین هم هست که هم خود را ضایع میکنند و هم جامعه را به واپسگرایی سوق میدهند.
ثمره نزاع و عدم گفتگو با مخالفان و رقیبان و حتی دشمنان سوزاندن سرمایههای اقتصادی و داراییهای مالی است و آتش زدن به سرمایههای اجتماعی و آبرو و اعتبار اجتماعی. در کنار اینها نیز به طور طبیعی، سرمایههای انسانی، مهارتها و سلامت فردی و سرمایههای روانی به باد خواهد رفت. انسانها در چنین جامعهای با مشکلات روحی و روانی مواجه خواهند شد و خلاقیت، اعتماد به نفس و عزت نفس خود را از دست خواهند داد و از مسؤولیت پذیری گریزان خواهند بود. تجارت به همان اندازه که به سرمایههای اقتصادی و انسانی وابسته است به سرمایههای روانی و اجتماعی نیز نیازمند است. اگر امنیت روانی به خطر افتد، اضطراب در تجارت نیز رو به فزونی میرود. امنیت که فاصله بین زندگی و مرگ است، نیاز به نگهبانی دارد؛ در این صورت تجارت رونق خواهد گرفت و سایر سرمایههای اقتصادی و اجتماعی انسان نیز محفوظ خواهند ماند.
جا دارد که در مقدمه چاپ سوم از جناب آقای دکتر فرهنگ گنج دانش و پدر گرامی ایشان جناب آقای علیرضا گنج دانش قدردانی شود که با وجود مشکلات فراوان مستحدثه در حوزه نشر، تلاش نمودند مجموعه کتابهای اصول و مبانی حقوق تجارت بینالمللی را در اختیار دوستداران این رشته حقوقی قرار دهند.
باید از تأخیر در چاپ جلد هفتم از پژوهشگران و دانشجویان پوزش بطلبیم چرا که کاری بس سخت و زمانبر است. تلاش من جهت کوتاهتر کردن فصول و اختصار در نگارشها بود تا خواننده با صرف زمانی اندک، بالاترین حجم مطالب علمی را فرا گیرد، جایگاه خود را در دعاوی بینالمللی بیابد و راه حلهای رفع مشکلات آن را دریابد که اذعان میکنم رسیدن به این مقصود کار آسانی نبوده و نیست. در این راستا، نباید دست از تلاش برداشت.
اکنون جای آن دارد که از همۀ دوستانی نیز که نظرات اصلاحی ارایه فرمودند، به ویژه جناب دکتر محمد دارابپور که با تمام توان مطالب علمی روز و همچنین قوانین و مقررات مذکور در این مجموعه را به روز رسانی نمودند و زحمات طاقت فرسایی در این رابطه تقبل فرمودهاند، تشکر و قدردانی شود.
2 دانشجوی دکتری حقوق نفت و گاز دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی 10.22066/CILAMAG.2021.112176.1753
چکیده
بروز اختلاف درزنجیره پیچیده قراردادهای پیمانکاری بینالمللی بلندمدت که مستلزم هزینههای عظیم مالی و نیروی انسانی است، امری اجتناب ناپذیر است. مهمتر از آن، نحوه مواجهه با اختلافات و چگونگی حل و فصل آنهاست. سالهاست که گرایش ویژهای برای بهکارگیری هیئتهای تخصصی حل اختلاف در عرصه بینالمللی وجود دارد. این هیئتها در مواقع بروز اختلاف نسبت به آن تصمیم میگیرند. این تصمیم مطابق مقررات فیدیک برای طرفین لازمالاجرا است. اما از آنجا که فیدیک هیچ سازکار اجرایی برای قصور از اجرای تصمیم هیئت پیش بینی نکرده، مسئله اجرای آن در هالهای از ابهام قرار گرفته است. مدتهاست دادگاههای ملی این نوع تصمیمات را بهعنوان تعهد قراردادی تلقی کرده و بهصورت جدی نسبت به آن اظهارنظر قضایی نکردهاند. اخیراً دادگاه بدوی و تجدیدنظر کشور سنگاپور با صدور آرای جنجالی، حکم به اجرای تصمیم غیرنهایی هیئت حل اختلاف فیدیک صادر نمودند. این آرا، روشنکننده نحوه تفسیر صحیح از شرط ارجاع به هیئت حل اختلاف فیدیک است و چنانچه بهعنوان راهنمایی برای عملکرد دیگر محاکم قرار گیرد، راه را برای اجرای تصمیم هیئت حل اختلاف فیدیک باز خواهد کرد. سالهاست که مراجع داوری و دادگاهها در بسیاری از کشورها با این چالش روبهرو هستند. این پژوهش در صدد پاسخ به این سؤالات است که اگر تصمیم لازمالاجرای غیرنهایی هیئت حل اختلاف بتواند در قالب دستور موقت داوری قابلیت اجرا پیدا کند، چرا نباید به طریق اولی، تصمیمات نهایی لازمالاجرا باشد؟ آیا نباید این تصمیمات در راستای کارآمدی اقتصادی و جلوگیری از توقف پروژهها حسب مورد به مثابه رأی داوری یا دستور موقت داوری تلقی و قابل اجرا شود؟ و آخراینکه در صورت استنکاف از اجرای این تصمیمها ضمانت اجرای آن کدام اند؟
Focusing on Financial Efficiency of Projects through Enforceability of FIDIC Dispute Adjudication Board Decisions with Special Respect to Singapore Trend in PERSERO Case
نویسندگان [English]
mehrab darabpour 1
Elham Anisi 2
1 Professor of International Business Law, Faculty of Law, Shahid Beheshti University 2 PhD Student in Oil and Gas Law, Shahid Beheshti University
چکیده [English]
Disputes are inseparable part of complicated cycles of international long-term construction contracts which deal with huge financial and human resources. How to deal with disputes and settle them is more crucial. A new trend in applying the specialized dispute boards for settlement of the disputes has emerged in international construction contracts in recent years. In times of disputes, these boards decide that the issued decision is binding on the parties based on FIDIC Conditions. However, there is no enforcement mechanism when failure to comply with such a decision occurs, and the procedure thereof is also unclear. These kinds of decisions are mostly regarded as contractual obligations and there is not enough supporting judicial opinion to uphold them seriously. Recently, the High Court and the Court of Appeal in Singapore have enforced binding but not final Dispute Adjudication Board (DAB) decisions. In Singapore, these judicial awards make it clear how the term of reference to DAB could be interpreted. The procedure might be a useful guideline for other courts and arbitral tribunals which are dealing with the enforcement of DAB decisions in different countries as a challenging issue. This study tries to uphold the view that since the binding but not final DAB Decisions could be enforced through the interim awards by a court, a fortiori, the binding and final ones could be regarded as arbitral awards and enforced as final arbitral awards. It is also argued that recognition and enforcement of FIDIC DAB decisions could to some useful extent guarantee the cash flow and financial efficiency of construction projects. Finally, the guarantees for the failure in the enforcement of decisions are debated.